Rentgenowskie okulary – czy jesteśmy bliżej spełnienia futurystycznej fantazji minionych pokoleń?

Odkrycie promieni rentgenowskich pod koniec XIX wieku doprowadziło do fantazji na temat okularów, które mogą widzieć przez ściany i, co najciekawsze, ubrania.

Czy przez te sto lat pomysł choć trochę stały się rzeczywistością?

„Ujrzałam swoją śmierć” tak Anna Bertha Röntgen skomentowała pierwsze zdjęcie rentgenowskie, jakie kiedykolwiek wykonano. Obraz kości dłoni wykonał mąż Anny – niemiecki fizyk Wilhelm Röntgen, który odkrył promieniowanie nazwane przez siebie promieniami X w 1895 roku.

Wiadomość o możliwości spojrzenia w głąb ludzkiego ciała i zobaczenia szkieletu była międzynarodową sensacją.

Wkrótce zdjęcia rentgenowskie odsłaniające kości, a nawet majaczące cienie narządów wewnętrznych, były publikowane w gazetach na całym świecie.

„Wokół żeber tej dwudziestoczteroletniej piękności, jej ciało promienieje mgliście, jej beznosa, bezoka twarz spogląda na mnie i mimo to szepczę: ukochana j’adore” – oto linijka wiersza opublikowanego w Life Magazine w rok po odkryciu promieni Rentgena.

Romantyczna poetyka opisuje zdjęcie rentgenowskie ukochanej. Promienie X miały w sobie coś seksownego i potężnego.

Ucieleśnieniem tych dwóch cech stała się wymyślona w latach 40. postać supermana, który w swoich nadludzkich mocach wyposażony był m.in. w zdolność do prześwietlania wzrokiem.

W przeciągu kolejnych lat od odkrycia promieniowania, nastał czas prawdziwej burzy mózgów, gdy naukowcy, pisarze i futurolodzy zastanawiali się, do czego można jeszcze wykorzystać promienie X.

Przykładem może być opisany w gazecie z 1896 roku pomysł szefa lokalnej policji, który zastanawiał się nad możliwościami wykorzystania promieni X „do celów detektywistycznych”. Wyposażone w promienie X specjalne okulary mogłyby zostać wykorzystane do przeszukiwania pomieszczeń, w których nielegalni bimbrownicy składowali towar.

Wokół możliwości promieni X narastało wiele mitów i oczekiwań. Spekulowano o możliwościach odkrywania najbardziej intymnych tajemnic, szpiegując ludzi przez ściany.

Jeden z najbardziej fantazyjnych publicznych pokazów możności promieni oferowała wystawa, na której jak zapowiadali twórcy, możliwe będzie „spoglądanie przez metal” lub „liczenie monet w twoim portfelu”.

W rzeczywistości jednak na początku doświadczeń z promieniami rentgenowskimi ich użycie było ograniczone do zastosowań medycznych i naukowych. Praktycy zachwycali się możliwościami produkcji fotografii kompletnych szkieletów zwierzęcych lub rozwijaniem techniki do tworzenia ostrzejszych obrazów.

Mimo szkodliwych skutków częstego obcowania z promieniowanie, które świat naukowy wkrótce odkrył, ekscytacja możliwościami promieni X szybko nie zgasła.

Szał na gadżety wykorzystujące (a tak naprawdę imitujące) możliwości promieni X zaczęły być wkrótce promowane przez magazyny dla młodzieży i komiksy.

Pierwszy raz pomysł okularów X został wymyślony w 1906 roku. Okulary oferujące możliwość widzenia przez ubrania były zabawką wykorzystującą niezbyt przekonywujące iluzje by zilustrować marzenia o nadludzkich możliwościach, po które chcieli sięgnąć użytkownicy.

Marzenie o widzeniu tego, co ukryte, przetrwało, aż od momentu, gdy za sprawą innej technologii stały się one nieco bardziej możliwe.

W 1998 roku Sony wypuścił na rynek zestaw kamer wyposażanych w funkcje noktowizyjne, nazwane Nigthshot, które jak zapowiadali twórcy „w szczególnych okolicznościach mogą do pewnego stopnia widzieć ludzi przez ich ubrania”. Efekt ten osiągnięto dzięki małym modyfikacjom kamer noktowizyjnych.

Noktowizor działa poprzez wykrywanie światła podczerwonego, którego ludzie nie mogą zobaczyć i zamieniania go w widzialne fale świetlne. Jednak jak dobrze wiedzą o tym wojskowi wykorzystujący technologie podczas nocnych akcji, zdolność do prześwietlania ludzi jest raczej dość ograniczona.

Wykorzystując podczerwień możemy widzieć co najwyżej przez krzaki, lub niektóre przedmioty, jeśli jednak mamy do czynienia z solidną konstrukcją, trudno będzie coś dojrzeć przez ścianę.

Czy jednak ktoś myślał kiedyś na poważnie nad stworzeniem okularów z promieniami X?

Jak najbardziej. XIX-wieczna idea wykorzystania promieni do „zagadek detektywistycznych” znalazła swoje odwiezienie w badaniach nad technologami militarnymi.

Pierwszymi eksperymentami były duże niepraktyczne w zastosowaniu militarnym ani policyjnym urządzenia. Obecnie jednak służby porządkowe mogą zakupić poręczne i łatwe w użyciu urządzenia MINI Z, wyposażone w promienie rentgena, którymi mogą prześwietlać pojazdy, pomieszczenia torby i opakowania.

Jak deklarują twórcy na stronie internetowej „skanując obiekt jego obraz pojawia się w czasie rzeczywistym na ekranie specjalnego tabletu”.

Możliwości urządzania możemy zobaczyć na stronie producenta prezentującej w prostej animacji zasadę działania.

MINI Z nie jest dostępne dla przeciętnego konsumenta i kosztuje 50,000 dolarów. Co więcej, pojawiły się pewne obawy, że częste stosowanie aparatów rentgenowskich przez organy ścigania może stanowić zagrożenie dla zdrowia społeczeństwa. Podobne obawy zrodziły się wobec skanerów fal milimetrowych – wykorzystujących mikrofale – zainstalowanych na wielu lotniskach.

Prócz zagrożeń zdrowotnych krytykowane są za naruszanie prywatności, biorąc pod uwagę, że operatorzy niektórych urządzeń są w stanie widzieć przez ubrania.

Podobne do promieni rentgenowskich (ale znacznie tańsze i bezpieczniejsze) funkcje oferuje technologia, którą już mamy w domu – Wi-Fi.

W ubiegłym roku MIT opublikowało film, który pokazuje, jak w niestandardowy sposób wbudowany nadajnik Wi-Fi może zostać wykorzystywany do tworzenia pobieżnego wizerunku osoby znajdującej się za solidną ścianą.

„Po wysłaniu sygnału przy użyciu sieci bezprzewodowej, sygnał odbija się od wszystkiego naokoło i wraca do ciebie”, wyjaśnia Dina Katabi. Oprogramowanie jest w stanie analizować odbicia sygnału i wytwarzać obraz”.

Technologia wykorzystywana jest już w budownictwie do sprawdzania konstrukcji i okablowania.

Czy sto lat od odkrycia promieni X i wymyśleniu idei wizji rentgenowskiej jesteśmy nieco bliżej opracowania okularów prześwietlających rzeczywistość? Zdecydowanie, choć pewnie inaczej niż to sobie wyobrażamy.