Zwierzęta, które chcą być ludźmi

O tym, że niektóre zwierzęta szybko się uczą, wiemy wszyscy. Nie każdy jednak zastanawiał się nad tym, czy da się wpoić kaczce lub gęsi typowo ludzkie zachowania. Okazuje się, że… można.

Specyficzne formy uczenia się

Imprinting czyli wpajanie, to forma uczenia się jedynie pod wpływem ekspozycji na dany obiekt. Ta specyficzna forma nabywania wiedzy lub zachowania, nie wymaga wzmocnień (jak w klasycznym eksperymencie Pawłowa), a kontakt z obiektem może być jednorazowy i krótki. Gdzie tkwi haczyk? Imprinting zachodzi tylko u bardzo młodych osobników, w tak zwanym okresie krytycznym. Po jego upływie ten rodzaj uczenia się już nie może być wykorzystany przez nasz umysł. Jeśli jednak zdążymy, skutki będą trwałe i nieodwracalne.

Skąd wiadomo o wpajaniu?

Wpajanie jako pierwsi opisali Douglas Spalding i Oskar Heinroth. Zauważyli, że jeśli małe gęsi tuż po wykluciu się mają kontakt z człowiekiem, a nie ze swoją matką, będą podążać za nim, tak, jak inni przedstawiciele gatunku wędrują za rodzicami. Imprinting opisano także u owiec, kóz czy ptaków.

Specyficznym rodzajem uczenia się jest imprinting seksualny. Na przykład, obserwując w pierwszych etapach życia otaczających nas najbliższych, czyli rodziców i rodzeństwo, w późniejszych latach także wybieramy na partnera przedstawiciela swojego własnego gatunku. Ten rodzaj wpajania jest szczególnie silny u ssaków.

Wpajaniem jest także powracanie na obszar swojego regionu geograficznego przez ptaki migrujące czy wybór odpowiedniego typu siedliska.

 

Czy wpajanie zawsze działa?

Jak już wspomnieliśmy, imprinting jest nieodwracalny. Co się dzieje, kiedy u zwierzęcia zajdzie niewłaściwe wpajanie seksualne? Wbrew pozorom, może ono mimo to wybrać na partnera przedstawiciela swojego gatunku. Jednak dzieje się tak tylko w przypadku braku dostępu do przedstawiciela gatunku, który został mu wpojony. Imprinting to zjawisko bardzo silne i niekiedy zwodnicze. Udowodniono, że małe pisklęta potrafią wędrować nie tylko za ludźmi, ale także za ruchomymi obiektami: bryłami, pudełkami zapałek, a nawet poruszającym się światłem!

Znaczenie wpajania

Imprinting służy przede wszystkim do udomowiania różnych gatunków zwierząt. Wczesny kontakt z ludźmi zdecydowanie zmniejsza strach przed nimi u wielu gatunków zwierząt hodowlanych. Znany jest przypadek austriackiego zoologa, Konrada Lorenza. Za pomocą naśladowania odgłosów i ruchów ptaków, udało mu się wpoić pisklętom cechy własnej osoby! Za badania nad wpajaniem afiliacyjnym, Lorenz otrzymał w 1973 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii.

Na podstawie: Bieńczyk, E. Wpajanie cech człowieka na przykładzie wybranych gatunków zwierząt. Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, tom 59, 2010.