Leworęczność – wiemy które geny za nią odpowiadają

Leworęczność – skąd się bierze? To badanie pomogło po raz pierwszy zidentyfikować regiony genomu związane z leworęcznością w populacji ogólnej. I od razu powiązać skutki ich działania z architekturą mózgu. Eksperyment, prowadzony przez naukowców z University of Oxford (finansowanych przez Medical Research Council i Wellcome) pokazał związek niektórych właściwości genetycznych i pewnych obszarów mózgu związanych z językiem.

 

Leworęczność – skąd się bierze?

Już wcześniej było wiadomo, że geny odgrywają częściową rolę w określaniu ręczności. Badania prowadzone na bliźniakach szacowały, że 25% zmienności w ręczności można przypisać genom. Nie ustalono jednak dokładnie jakim, przynajmniej w odniesieniu do populacji ogólnej.

Badanie, opublikowane w czasopiśmie Brain, zidentyfikowało niektóre warianty genetyczne związane z leworęcznością. Naukowcy w tym celu analizowali genomy około 400 000 osób z brytyjskiego banku genów. Biobank – w tym 38 332 leworęcznych.

Leworęczność a cytoszkielet

Spośród czterech zidentyfikowanych obszarów genetycznych związanych z ręcznością, trzy z nich były jednocześnie związane z białkami zaangażowanymi w rozwój i budowę mózgu. W szczególności – z mikrotubulami, które są częścią rusztowania wewnątrzkomórkowego, zwanego cytoszkieletem. Nadzoruje on budowę i funkcjonowanie komórek w ciele.

Stosując szczegółowe metody obrazowania mózgu u około 10 000 tych uczestników, naukowcy odkryli coś więcej. Te warianty genetyczne były związane z różnicami w strukturze mózgu występującymi na szlakach istoty białej. Konkretnie tymi zawierających cytoszkielet mózgu, stanowiący połączenie z regionami związanymi z językiem.

Co z tego wynika?

Dr Akira Wiberg, członek Medical Research Council z Uniwersytetu w Oxfordzie, który przeprowadził te analizy, wyjaśnia, co z tego wynika.

– Około 90% osób jest praworęcznych i jest tak od co najmniej 10 000 lat. Wielu naukowców badało biologiczne podstawy ręczności.  Dopiero użycie dużych zbiorów danych z brytyjskiego banku genów Biobank pozwala nam rzucić więcej światła na procesy prowadzące do kształtowania się leworęczności.

– Odkryliśmy, że u osób leworęcznych obszary językowe lewej i prawej półkuli mózgu komunikują się ze sobą w bardziej skoordynowany sposób. Prowokuje to do hipotezy, że leworęczni mogą mieć przewagę, gdy chodzi o wykonywanie zadań werbalnych. Należy pamiętać, że różnice te były postrzegane jedynie jako średni wynik dla bardzo dużej grupy osób. Nie wszyscy leworęczni będą pod tym kątem podobni – zastrzega dr Wiberg.

Jaki sens ma leworęczność?

Profesor Gwenaëlle Douaud, starsza autorka badania z Wellcome Center for Integrative Neuroimaging na Uniwersytecie w Oksfordzie, tłumaczy, jaki to ma sens.

– Wiele zwierząt wykazuje asymetrię lewo- i prawostronną. Mamy na przykład muszle ślimaków zwinięte w lewo lub w prawo. Jest to napędzane przez geny odpowiedzialne za rusztowanie komórkowe (czyli właśnie cytoszkielet).

– Jednak potwierdzenie, że różnice w cytoszkielecie i ich wpływ na ręczność są faktycznie widoczne w mózgu ludzkim, to nowość. Na podstawie badań innych zwierząt, takich jak ślimaki i żaby wiemy, że efekty te są spowodowane bardzo wczesnymi zmianami genetycznymi. Rodzi to hipotezę, że już w życiu prenatalnym zaczynają pojawiać się pierwsze znamiona przyszłej ręczności – dodaje badaczka.

Z czym jeszcze wiąże się leworęczność?

Naukowcy odkryli również korelacje między regionami genetycznymi zaangażowanymi w leworęczność a nieznacznie mniejszym ryzykiem choroby Parkinsona i jednocześnie nieznacznie wyższym ryzykiem schizofrenii. Jednak naukowcy podkreślili, że te powiązania odpowiadają jedynie bardzo małej różnicy w faktycznej populacji osób z tymi chorobami. Są też korelacyjne, więc nie pokazują, co jest przyczyną, a co skutkiem. Badanie powiązań genetycznych mogłoby jednak pomóc w lepszym zrozumieniu rozwoju tych poważnych schorzeń.

Przesądy a natura

Profesor Dominic Furniss, starszy autor badania pracujący na co dzień na Wydziale Ortopedii, Reumatologii i Badań Układu Mięśniowego na Uniwersytecie w Oksfordzie, zauważa coś jeszcze.

– Na przestrzeni dziejów, leworęczność ludzie uważali za pechową – a nawet za przekleństwo. To z kolei znajduje odzwierciedlenie w nacechowaniu słów lewy i prawy w wielu językach. Na przykład w języku angielskim prawy oznacza również poprawny lub właściwy. W języku francuskim gauche oznacza zarówno lewy, jak i niezdarny.

– Jednak teraz okazuje się, że leworęczność jest po prostu konsekwencją biologicznych zmian rozwojowych mózgu, częściowo napędzanych wzajemną i skomplikowaną grą wielu genów. To tylko jedna z części tego, co czyni nas ludźmi – kwituje naukowiec.