Co i dlaczego nam smakuje? Niezwykłe fakty na temat smaku.
Istnieją medyczne powody, przez które musimy przyzwyczajać się do smaku kawy, nie lubimy niektórych warzyw, a tequila sprawia, że niektórym z nas chce się wymiotować. Oto kilka z najbardziej niezwykłych faktów na temat zmysłu zapachu i smaku.
1. Różne obszary odczuwania smaku na języku to bzdura
Mapa języka powstała na wskutek błędnego tłumaczenia z początku XX wieku z pewnego niemieckojęzycznego manuskryptu. Błąd ten jest powtarzany do dzisiaj, nawet na uniwersytetach.
2. Oto jak naprawdę działa zmysł smaku i węchu
Podczas jedzenia twój język wyczuwa substancje chemiczne w żywności, które są odpowiedzialne za odczuwanie jednego lub większej ilości smaków na raz, mogą to być: słony, słodki, gorzki, kwaśny i umami. Umami to pikantny smak glutaminianu. Zapachy z jedzenia przechodzą tyłem twojego gardła do nosa – nasz mózg musi przetworzyć wszystkie dochodzące do niego sygnały żeby dopiero dać ci możliwość odczuwania konkretnego smaku.
3. Niektórzy mają zaburzone odczuwanie zapachów
Zaburzenie nazywa się „omamy węchowe”. Zasadniczo, ludzie z tą chorobą coś czują, ale nie to, co powinni.
4. Istnieje nawet coś takiego jak zapachy fantomowe
Osoby z fantomowym zaburzeniem węchu doświadczają halucynacji węchowych. Jest to czasami związane z padaczką.
5. Inni natomiast nie czują zapachów w ogóle!
Ludzie, którzy nie odczuwają smaku i zapachu cierpią na agnosmie. Żeby odczuć chociaż część doświadczeń związanych z jedzeniem wykorzystują temperaturę i teksturę jedzenia lub nawet substancje drażniące. Przy zastosowaniu takich metod może im się udać odczuć smak w mniejszej intensywności. Naukowcy nie są pewni, co wywołuje u ludzi brak węchu. Może to być związane z urazem wywołanym po urodzeniu, spowodowane genetyczne, albo związane z czymś, co wydarzyło się w czasie wypadku lub choroby (uraz głowy lub wdychania toksycznych substancji chemicznych).
6. Żeby sprawdzić jak ważny w odczuwaniu smaku jest zapach możesz wykonać poniższy eksperyment
Zasadniczo wszystko co musisz robić to mieć zatkany nos. Następnie wybierz przypadkową żelkę i zjedz ją. Oczywiście nie powinieneś mieć świadomości jakiego smaku słodycz zjadasz – to zrujnuje cały eksperyment. Jedząc będziesz w stanie powiedzieć, czy smak jest słodki lub kwaśny, ale nie będzie w stanie rozpoznać konkretnego owocu. Następnie zacznij normalnie oddychać przez nos w dalszym ciągu jedząc żelkę – wtedy powinno ci się udać rozpoznać konkretny owoc. Ponoć eksperyment najlepiej wychodzi próbując z żelkami o smaku cytrynowym. To czego doświadczasz podczas tego eksperymentu można porównać do odczuć podczas przeziębienia i kataru.
7. Większość zapachów nie jest uniwersalnie przyjemna w odczuciu (lub nieprzyjemna)
Każdy z nas ma tak naprawdę odmienne gusty w tej dziedzinie i w dużej mierze zależy to też od naszych przyzwyczajeń. Przykładowo jeśli dorastałeś na wsi zapach gnojówki może nie wydawać ci się tak nieznośny jak dla mieszczuchów.
8. Zapachy są związane z naszą pamięcią
Zapach pieczonego ciasta jest przyjemny jednak to nie on sprawia, że czujesz się odprężony albo relaksowany – to pozytywne wspomnienia związane z bodźcem zapachowym, np. pamięć babcinych przysmaków.
9. Bardzo intensywny zapach czegoś może powodować nudności
Doskonałym przykładem tego zjawiska jest tequila. Jeśli kiedykolwiek zwymiotowałeś po tequili to w przyszłości jej zapach może ponownie je spowodować. Ciężka postać tego schorzenia nazywa się uwarunkowaną niechęcią do smaku.
10. Smakowe „wpadki” zdarzają się też w przyrodzie
Specyficzny rodzaj jagód, zwanych po angielsku Miracle berries (po polsku Synsepal słodki) pomimo, iż same pozornie nie mają smaku mogą wpływać na zmianę smaku innych owoców – po zjedzeniu jednej z nich cytryna zaczyna smakować słodko. Dzieje się to za sprawą znajdujące się w nich aktywnego białka określanego jako miraculin. W kwaśnym pH , które jest bardzo silne w cytrusach, mirakulina aktywuje słodkie receptory smaku.
11. Dlaczego musimy przyzwyczajać się do niektórych smaków np. kawy?
Gorzkie komponenty są zazwyczaj nieprzyjemne w naszym odczuciu, taki sposób odczuwania przez nas jest o tyle dobry, że w przyrodzie gorzki smak zazwyczaj związany jest z toksycznymi właściwościami, gorzkie są np. cyjanek i strychnina.
12. Natomiast smak słodki wydaje się być powszechnie preferowany przez większość ludzi
Cukier faktycznie odczuwany jest przez większość ludzi jako przyjemny smak, jednak niektórzy wolą go w mniejszej koncentracji, a inni w większej.
13. Istnieje naukowe wytłumaczenie dlaczego niektórzy nie lubią pewnych warzyw
Istnieje specjalny receptor odpowiedzialny za odczuwanie gorzkich związków siarki w pokarmie, które znajdują się m. in. brokułach. Niektóre osoby mają po prostu mniej wrażliwą wersję tego receptora i nie odczuwają problemów z jedzeniem większości warzyw.
14. Niektórzy ludzie mają niezwykle dużą ilość kubków smakowych.
Osoby te można określić mianem super-degustatorów, medycznie stan ten jest również zaburzeniem i określa się go jako Hypergeusia.
