Choroba szalonej ćmy – egzotyczna i przerażająca

Choć to wydaje się nieprawdopodobne, niektóre schorzenia psychiatryczne mają głęboko osadzone korzenie kulturowe. Powstała nawet osobna działka psychiatrii badająca ten fenomen. Jednym z fascynujących zaburzeń, będących w kręgu jej zainteresowania, jest choroba szalonej ćmy.

Amerykańska psychoza

Schorzenie nazywane chorobą szalonej ćmy występuje wśród Indian Nawaho, zamieszkujących środkowo-zachodnią część USA. Indianie wierzą, że istnieje specyficzny rodzaj choroby, który pojawia się po kontakcie z ćmą. Schorzenie to polega na występowaniu napadów przypominających ataki padaczkowe. Jednak objawom fizycznym towarzyszą także psychiczne. Chory zachowuje się jak opętany, wpada w szał i miota się: jego zachowanie przypomina trzepoczącą się ćmę, stąd nazwa choroby. Pojawić się mogą omdlenia; chory nie panuje nad ruchami ciała, zachowuje się autodestrukcyjnie i ma wrażenie, że kurczą się wszystkie jego organy: głowa, ciało i narządy płciowe.

Skąd się bierze choroba szalonej ćmy?

Indianie Nawaho wierzą, że schorzenie pojawia się po kontakcie z ćmą, za karę: dotknięci mają być nim ci, którzy pogwałcili tabu kazirodztwa. W medycynie syndrom szalonej ćmy nie został jeszcze dobrze opisany. Przypomina on specyficzne napady epilepsji, jednak psychiatrzy kulturowi wskazują także na czynnik społecznościowy: choroba występuje tylko wśród plemion Nawaho i nie diagnozuje się jej nigdzie indziej. Również towarzyszące jej objawy ze strony zachowania sugerują, że może ona mieć głębsze korzenie niż zaburzenia neurologiczne, a które tkwią w psychice chorego.

Nie tylko szalona ćma

Choroba szalonej ćmy nie jest jedyną, która dotyka konkretnej grupy osób. W krajach południowej Azji występują podobne schorzenia psychiczne dotyczące tygrysa lub węża, z kolei w plemionach afrykańskich pojawiają się analogiczne choroby związane z sylwetką złego ducha. Psychiatrzy i psychologowie społeczni sądzą, że wiele zależy od znaczenia danego symbolu w kulturze społeczeństwa: dla Indian Nawaho czarny motyl oznacza miłość, namiętność i szaleństwo. Prawdopodobnie stąd wzięła się jego rola jako przyczyny tej fascynującej choroby.

Obecnie psychologia społeczna żywo interesuje się specyficznymi dla danych grup kulturowych schorzeniami.  Zapewne niedługo dowiemy się, jakie biologiczne podłoże kryje się za tajemniczą chorobą szalonej ćmy i czemu występuje ona akurat wśród Indian Nawaho.

 

Na podstawie:

Capinera, J. L. (1993). Insects in art and religion: the American Southwest. American Entomologist, 39(4), 221-230.

Grzywa, A., Morylowska-Topolska, J., & Gronkowski, M. (2012). Kultura a zaburzenia psychiczne Culture and mental disorders. Curr Probl Psychiatry, 13(1), 39-43.