Krwawa Zemsta i Zaprzysiężone Dziewice – czyli gender w stylu albańskim
Według badaczy kultury bałkańskiej obecnie na terenie Albanii i Kosowa żyje około czterdziestu Zaprzysiężonych Dziewic.
Choć mamy już XXI wiek to jednak wiele tradycji, które do dziś celebrujemy, pochodzi z zamierzchłych czasów. Jednym z krajów, w których zwyczaje przodków są bardzo zakorzenione i kultywowane, jest Albania – najbardziej egzotyczny i tajemniczy wśród europejskich krajów. Kultura, język i obyczaje Republiki e Shqiperise, są niezwykle barwne i oryginalne. Naleciałości kultury iliryjskiej, greckiej, traków, słowiańskiej, włoskiej oraz tureckiej stworzyły niezwykłą mieszankę, z której zrodził się ten maleńki kraj. Jedak najbardziej zaskakujące tradycje, które, mimo iż powoli wygasają, nadal są gdzieniegdzie kultywowane i naprawdę mrożą krew w żyłach. Mowa od dwóch punktach Kanunu – czyli Krwawej Zemście oraz Zaprzysiężonych Dziewicach – Virgineshe lub Tobelija.
Jednak po kolei.
KANUN LEKI DUKAGJINEGO
Kodeks albański prawa zwyczajowego. Słowo kanun pochodzi z języka greckiego i nie oznacza nic innego jak po prostu zasadę. Tak więc Kanunów było sporo, w zależności przez kogo zostały ustalone, tego imię nosiły. Jednak najpopularniejszym z Kanunuów jest Dukagjiniego, który powstał w XV w. i pełnoprawnie funkcjonował przez kolejne pięć wieków. Kodeks został wprowadzony na terenach dzisiejszej Albanii i Kosowa i był przekazywany ustnie aż do XX w. Dopiero na początku minionego wieku, zasady zostały spisane przez franciszkanina Shtjefena Gjecoviego. Kanun składa się aż z dwunastu ksiąg regulujących dziedziny życia codziennego oraz religijnego. Spora część ksiąg bardzo skupia się na wadze honoru, który to według kodeksu jest ważniejszy niż dobro jednostki. Jednak najbardziej kontrowersyjnym punktem, jest ten odnoszący się do prawa, a nawet obowiązku ochrony honoru rodu – czyli Krwawej Zemsty.
KRWAWA ZEMSTA – GJAKMARRJA
Krwawa Zemsta polega na bardzo specyficznym poczuciu sprawiedliwości społecznej. Wyznaje ona zasadę „krew za krew” i jest ona obligatoryjna. Jeśli ktoś z rodu zostanie zamordowany, zraniony bądź znieważony, osoba z rodu pokrzywdzonego, ma obowiązek zemsty i jest to absolutnie wymagane przez społeczność. Zasada jest jedna. Ofiarą zemsty musi być osoba w podobnym wieku i o podobnym statusie co zabita lub poniżona wcześniej osoba. Gjakmarrja obowiązuje tylko męską część rodu, poza dziećmi. Nie oznacza to jednak, że chłopiec jest całkowicie bezpieczny. Po prostu czeka się, aż chłopiec stanie się pełnoletni, gdyż Krwawa Zemsta jest trochę kołem zamkniętym i wielokrotnie trwa latami – aż do zabicia ostatniego mężczyzny z rodu. Jednak istnieje jedna, wyjątkowa sytuacja, kiedy to kobieta może wziąć udział w Krwawej Zemście. Zarówno jako ofiara, jak i zabójca. Musi spełniać warunek- być Virgineshe lub Tobelija.
DZIEWICA KANUNU
Wg Kanunu, kobieta nie ma prawa głosowania, dziedziczenia oraz podejmowania decyzji (poza jednym wyjątkiem). Mówiąc ogółem, jest własnością mężczyzny. Jednak istnieje możliwość ucieczki od takiego stanu. Kobieta może podjąć decyzję o „zmianie” płci. Najczęściej takie decyzje podejmowane były w wyniku śmierci ostatniego mężczyzny w rodzinie. Wtedy to właśnie Virgineshe przejmuje obowiązki mężczyzny w domu. Sprawa nie jest taka prosta, jak się wydaje. Od kobiety, która decyduje się na taką zmianę, wymaga się nie tylko złożenia przysięgi wiecznej abstynencji seksualnej, ale także zmiany swojego fizis oraz nawyków. Tak więc Dziewica Kanunu po złożeniu przyrzeczenia, obcina swoje włosy i przywdziewa męski strój. Ma prawo do pozostania przy swoim imieniu i do używania formy żeńskiej, jednak zwykle Virgineshe rezygnują z tej możliwości. Jest to kwestia wyboru. Co ciekawe, są one w pełni akceptowane przez mężczyzn i nie przejawia się wobec nich dyskryminacji. Jednak prowadzi to do tego, w razie walki między rodami, Zaprzysiężone Dziewice są również traktowane jak mężczyźni, nie obejmuje ich żadna ochrona.
Istnieją dwa rodzaje Zaprzysiężonych Dziewic. Według średniowiecznego kodeksu kobieta, która chce „zmienić” płeć, musi tę decyzję podjąć sama, jednak w rzeczywistości często wyglądało to zupełnie inaczej. W wielu sytuacjach zdesperowana rodzina, stając w obliczu utraty majątku, zmuszała jedną z córek do rezygnacji ze swojej kobiecości. Wielokrotnie w wyniku takich działań, dochodziło do ucieczek młodych kobiet, które chciały uniknąć takiego losu. Jednak zdarzały się przypadki, kiedy to rodzina, wiedząc, że szanse na posiadanie męskiego potomka są znikome, wybierała jedną – zwykle najmłodszą córkę i wychowywała od maleńkości zupełnie jak chłopca, zawczasu zabezpieczając się, przed ryzykiem utraty majątku. Takie Dziewice „z wychowania” nazywamy Tobelija.
We współczesnej Albanii, prawo Kanunu jest już przedawnione i nie praktykuje się stawiania go ponad prawem państwowym, czy Konstytucją, jednak przez pięć wieków tak właśnie było. Nie zmienia to faktu, że tradycja Zaprzysiężonych Dziewic i Krwawej Zemsty nadal jest gdzieniegdzie kultywowana – szczególnie na głębokiej prowincji w północnej części kraju. Według badaczy kultury bałkańskiej obecnie na terenie Albanii i Kosowa żyje około czterdziestu Zaprzysiężonych Dziewic, z czego najstarsze przekroczyły sześćdziesiąty rok życia, a najmłodsze oscylują między trzydziestym a czterdziestym rokiem życia. Jeśli chodzi o dane dotyczące zjawiska Gjakmarra, jest ono aktualne tylko w rodach powiązanych z mafią i obecnie jest traktowane jak przestępstwo.
