Pica – apetyt na niejadalne

Ludzie różnią się między sobą upodobaniami żywieniowymi. Jednak niektóre osoby lubią konsumować naprawdę dziwaczne rzeczy… Gdzie jest granica między specyficznym gustem a zaburzeniem? Kiedy mamy do czynienia z łaknieniem spaczonym, czyli picą?

Pica stara jak świat

Pica to zaburzenie polegające na przymusie spożywania rzeczy potencjalnie niejadalnych. Po raz pierwszy opisał ją Hipokrates, jednak przez długi czas diagnozowana była tylko u dzieci. Dopiero od jakiegoś czasu uwzględnia się istnienie tak zwanego łaknienia spaczonego również u dorosłych. Swoją nazwę zaburzenie wzięło od  sroki  zwyczajnej (pica pica), stworzenia, które często kradnie rzeczy nienadające się do zjedzenia. Aby została zdiagnozowana, spożywanie niejadalnego przedmiotu musi powtarzać się co najmniej miesiąc oraz nie mieć uwarunkowań kulturowych. Stąd do picy nie zalicza się na przykład spożywania gliny przez Afrykańczyków; nawyk ten występuje bowiem często wśród mieszkańców tamtego kontynentu. Trudno ustalić rozpowszechnienie łaknienia spaczonego wśród całej populacji; wiadomo jednak, że niektóre grupy są na nie szczególnie narażone. Tyczy się to przede wszystkim osób z autyzmem (około 48 proc. z nich cierpi na picę), czy z niepełnosprawnością intelektualną (około 22 proc.).

Rodzaje łaknienia spaczonego

Wyróżniamy co najmniej kilkanaście rodzajów tego zaburzenia, w zależności od rodzaju spożywanej rzeczy. Dość popularna jest na przykład amylofagia –  czyli jedzenie surowej skrobi lub też geofagia, czyli spożywanie ziemi. Ogromna ilość osób cierpi także na trichofagię, czyli zjadanie wełny lub włosów. Jednak niektóre z rodzajów łaknienia spaczonego są naprawdę dziwaczne.  Należą do nich między innymi: koprofagia (jedzenie odchodów), urofagia (wypijanie moczu), emitofagia (jedzenie wymiocin), mukofagia (jedzenie wydzielin z nosa), hialofagia (jedzenie szkła) czy hematofagia (wypijanie krwi).  Możemy wyróżnić także litofagię (jedzenie kamieni), ksylofagię (jedzenie drewna) lub koniofagię (jedzenie kurzu). Bardzo charakterystycznym przypadkiem picy jest jedzenie kredy; wątek ten pojawił się nawet w literaturze pięknej, jako motyw przewodni pełnej czarnego humoru powieści Oscara Aibara („Kredożercy”).

Skąd się bierze łaknienie spaczone?

Co ciekawe, pica może mieć zupełnie prozaiczne podłoże, jak niedobór żelaza, czy wapnia (stąd jedzenie kredy, czy nawet zdrapywanie tynku ze ścian). Dlatego często cierpią na nią kobiety w ciąży. Najczęściej picę zalicza się do zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, jednak może mieć ona związek również ze wspomnianym już autyzmem, upośledzeniem umysłowym lub schizofrenią.  Pica często występuje u małych dzieci, jednak trzeba pamiętać także o zwykłym nawyku wkładania do ust różnych przedmiotów przez maluchy: to standardowa metoda poznawania świata przez dziecko i nie jest rodzajem zaburzenia.

Jak wyleczyć picę?

Pica bardzo często ustępuje sama. Groźna staje się wówczas gdy w znaczący sposób upośledza codzienne funkcjonowanie człowieka (silny przymus spożywania danej substancji) lub koncentruje się na spożywaniu rzeczy niebezpiecznych dla zdrowia (na przykład szkła w hialofagii). Wtedy niezbędna jest szybka pomoc lekarska. Zaburzenie podlega różnym rodzajom leczenia – w zależności od tego, czy występuje w pojedynkę, czy towarzyszy innym problemom zdrowotnym, zwłaszcza natury psychicznej. Najczęściej stosuje się psychoterapię typową dla zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych; niekiedy włącza się również leczenie psychiatryczne i gastrologiczne.

 

Na podstawie: Michalska A., Szejko N., Jakubczyk A., Wojnar M. Niespecyficzne zaburzenia odżywiania się – subiektywny przegląd. Psychiatr. Pol., 2016, 50(3): 497–507.