Osobowość chwiejna emocjonalnie – emocjonalny rollercoaster

Mało co irytuje nas tak bardzo, jak człowiek, który co chwilę zmienia zdanie lub któremu nieustannie zmienia się humor. Tymczasem nie zawsze są to kaprysy i fanaberie. Osobowość chwiejna emocjonalnie to zaburzenie osobowości, które destabilizuje życie zarówno osoby na nie cierpiącej, jak i jej bliskich. W kolejnym odcinku naszego cyklu o zaburzeniach osobowości przyjrzymy mu się bliżej.

Osobowość chwiejna emocjonalnie – skąd się bierze i jak ją rozpoznać?

Chwiejność emocjonalną rozpoznaje się przede wszystkim po braku stałości w odczuwaniu emocji. Humor takiej osoby zmienia się jak w kalejdoskopie. Kryteria diagnostyczne ICD-10 wskazują, że dla tego zaburzenia bardzo charakterystyczne jest działanie pod wpływem impulsu i gwałtowne wybuchy gniewu, szczególnie gdy ktoś próbuje zahamować impulsywność danej osoby. Rozróżniamy dwa typy osobowości chwiejnej emocjonalnie: typ impulsywny oraz typ borderline. 75% osób dotkniętych typem bordeline to kobiety. Skąd się bierze osobowość chwiejna emocjonalnie? Jej podłoże podobnie jak w innych zaburzeniach osobowości jest dwojakie: biologiczne i środowiskowe. Specjaliści twierdzą, że podobnie jak w przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej, za zaburzenie osobowości chwiejnej emocjonalnie odpowiadają geny i defekt systemu nagrody znajdującego się w ośrodkowym układzie nerwowym, a także problemy związane z nieprawidłowym, zbyt słabym działaniem części mózgu odpowiedzialnych za regulację emocji. Innym powodem mogą być negatywne doświadczenia z dzieciństwa – osoby takie doświadczyły przemocy lub wykorzystywania seksualnego w domu rodzinnym albo były zaniedbywane emocjonalnie, lub wychowywały się bez jednego z rodziców, co wpłynęło na ich poczucie bezpieczeństwa.

Zaburzenie osobowości chwiejnej emocjonalnie – różne podtypy

W przypadku osobowości chwiejnej emocjonalnie, wyróżniamy dwa główne podtypy. Typ impulsywny cechuje się ogromnymi trudnościami w zahamowaniu własnego zachowania. Pacjent nie potrafi ustabilizować emocji, czasem w odpowiedzi na próby zatrzymania go przez inne osoby, reaguje wręcz agresywnie i niebezpiecznie. Typ borderline, nazywany osobowością z pogranicza, również charakteryzuje brak kontroli własnego zachowania, jednak często towarzyszy mu także uczucie wewnętrznej pustki, brak umiejętności tworzenia stałych związków czy bliskich relacji z innymi ludźmi, a także wyrzuty sumienia i samookaleczanie się. Osoby często grożą bliskim swoim samobójstwem. Nieraz cierpią z powodu silnego lęku czy problemów z określeniem własnej tożsamości (na przykład seksualnej).

Dodatkowo, jeśli symptomy zaburzenia osobowości są niewielkie i bardzo łagodne oraz nie utrudniają aż tak życia pacjentowi, specjalista może postawić diagnozę tak zwanego zmiennego typu osobowości. Choć jest nietypowy, zazwyczaj nie przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu aż tak bardzo, jak typ impulsywny czy borderline.

Jak sobie radzić z emocjami?

Leczenie osobowości chwiejnej emocjonalnie to – jak w przypadku pozostałych zaburzeń osobowości – przede wszystkim psychoterapia. Niekiedy wspomagana jest farmakoterapią, zwłaszcza gdy zaburzeniu towarzyszy depresja, silny lęk i poczucie winy tak jak w przypadku typu borderline. Jednak podstawą na drodze ku efektywnemu radzeniu sobie w życiu, są spotkania z terapeutą. Uczy on kontroli własnych zachowań i budowania pewności siebie oraz umiejętności nawiązywania trwałych związków z innymi. Długa, bo niekiedy kilkuletnia, terapia pomaga z sukcesem radzić sobie z nieprzyjemnymi skutkami cech osobowości chwiejnej emocjonalnie.

 

Na podstawie: Rabe-Jabłońska, J., & Pawełczyk, A. (2012). Rola czynników biologicznych w etiopatogenezie zaburzeń osobowości typu borderline. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 3(12).