Efekt Stroopa – ciekawy eksperyment poznawczy. Sprawdź swoją zdolność skupienia uwagi

Efekt Stroopa został zaraportowany w 1935 roku przez amerykańskie psychologa Johna Ridleya Stroopa. Jego eksperyment rzucił nowe światło na procesy poznawcze człowieka, wykazując na konflikt poznawczy pojawiający się w ludzkim mózgu w specyficznych okolicznościach.

Eksperyment

Stroop do przeanalizowania zachowania naszego mózgu posłużył się prostym eksperymentem – uczestnikom badania dał specjalnie przygotowane formularze zwierające słowa – nazwy kolorów zapisane różnokolorowi czcionkami. Przykładowo słowo „zielony” zostało zapisane niebieską czcionką, słowo „pomarańczowy” czerwonym kolorem itd.

Jak się okazało uczestnicy czytali wolniej jeśli między znaczeniem a kolorem tuszu zachodziła sprzeczność. Jeśli natomiast nazwa koloru odpowiadała farbie, którą zapisano nazwę („zielony” zapisany zieloną czcionką) byli szybsi.

W przypadku sprzecznych kolorów i znaczeń uczestnicy również często mylili się „czytając” kolor a nie znaczenie słów.

Dlaczego tak się działo? Ponieważ w umysłach uczestników dochodziło do konfliktu między dwoma półkulami. Prawa próbuje nazwać kolory, natomiast lewa analizuje definicje słów. Tym samym czas reakcji oraz ilość popełnianych błędów jest wyższy w przypadku słów sprzecznych z kolorem.

Naukowiec zlokalizował również miejsce w mózgu, które było odpowiedzialne za udzielenie odpowiedzi w przypadku sprzecznych informacji – aktywność ta została zlokalizowana w części mózgu zwanej przednim zakrętem obręczy.

Jest to obszar, który znajduje się pomiędzy prawą i lewą półkulą czołowej części mózgu. Bierze on udział w wielu procesach poznawczych.

Czynności tej części mózgu są bardzo skomplikowane jednak najogólniej mówiąc działają one jak kanał między impulsywnymi reakcjami a bardziej przemyślanymi racjonalnymi zachwianiami.

Efekt Stroopa a uważność umysłu

Mechanizm poznawczy, działający w czasie eksperymentu Stroopa, nazywany jest kierowaniem uwagi.

Ta cecha umysłu wykorzystywana jest do zarządzania naszymi myślami poprzez hamowanie niektórych reakcji i bodźców oraz wyzwalanie innych.

Ludzką uważność można porównać do reflektora rzucającego światło – skupiamy się tylko na tych bodźcach, które znajdują się w polu naszego „światła”, pozostałe zostają w cieniu. Im więcej uwagi przywiążemy do danego bodźca, tym bardziej niewidoczne stają się dla nas pozostałe.

Zdolność do kierowania naszej uwagi w danym kierunku jest jedną z podstawowych zdolności naszego umysłu, pozwalając nam dobrowolnie zarządzać naszymi myślami. Jest to szczególnie przydatna umiejętność jeśli chcemy pozostać efektywni i skuteczni w działaniu. Zdolność tę możemy wykorzystać również do hamowania niepożądanych przez nas bodźców zewnętrznych jak i wewnętrznego rozkojarzenia, skupiając się na mniej „krzykliwych” ale bardziej istotnych informacjach.

Zdolność do kierowania uwagi jest szczególnie istotna w wytwarzaniu zachowań społecznych i środowiskowych. Pozwala nam na realizację własnych celów mimo konkurencyjnych czynników środowiskowych, które mogą nas odciągać. Zdolność tę jesteśmy również do pewnego stopnia zdolni wyćwiczyć.

Zmęczenie uważności

Brzmi świetnie, ale jak wiemy z życia czasem trudno jest nam skupić się i skoncentrować na jednej rzeczy. Dlaczego tak się dzieje?

Jak wskazują badania, bezpośrednia uwaga jest deficytowym i ograniczonym zasobem umysłowym. Starając się utrzymywać ją w sposób ciągły nasza zdolność do kierunkowania myśli meczy się, powodując efekt zwany po angielsku Directed attention fatigue (DAF) czyli zmęczeniem kierunkowej uwagi.

Stan ten powoduje zmniejszenie naszej ogólnej efektowności umysłowej i czyni rozpatrywanie abstrakcyjnych idei lub długoterminowych celów meczącym.

DAF powoduje drażliwość i impulsywność, które wywołuję bezmyślne zachowania, niecierpliwość, która wpływa na podejmowanie złych decyzji i rozkojarzenie, powoduje że bezpośrednie otoczenie, ma na nas znacznie większy wpływ.

Radykalnie zmniejszając naszą zdolność do planowania i monitorowania zachowań, DAF sprawia, że zarówno zachowania pro środowiskowe jak i prospołeczne stają się znacznie mniej prawdopodobne.

Jak przeciwdziałać DAF?

Istnieją metody, które możemy podjąć w celu ograniczenia wpływu DAF. Należą do nich m. in. zmniejszenie ilości zakłóceń występujących w otoczeniu zewnętrznym, oczyszczanie umysł robiąc krótkie przerwy podczas długich okresów skupienia (np. w czasie pracy). Efekt przemęczenia może być również zmniejszony przez wystarczającą ilości snu każdej nocy.

Ascetyczne otocznie może również pomóc w odzyskiwaniu sprawności po przemęczeniu. Badania wskazują, że czynności takie jak „oczyszczanie umysłu” czy zastanawianie się nad swoim życiem i celami również może pomóc w zwalczaniu DAF. Środowisko naturalne – lasy, górskie krajobrazy i plaże, wydają się być szczególnie skuteczne w przywracaniu uważności, być może dlatego, że zawierają sporą ilość różnorodnych lecz stosunkowo słabych bodźców, które aktywizują umysł do swobodnej pracy, regenerując tym samym zdolności skupienia.

W przywracaniu skupienia niezwykle efektywna jest również medytacja oraz praktykowanie uważności.

Możesz sprawdzić swoją zdolność skupienia uwagi rozwiązując testy online. Kliknij aby przejść do testu.

Źródła:
snre.umich.edu
kopernik.org.pl