Czy każdy z nas może być geniuszem?
Kto może być geniuszem? Czy każdy z nas?
Czy geniuszem można nazwać wybitnego sportowca czy muzyka? Czy jest to osoba, która na teście na inteligencję otrzymała powyżej określonej liczny punktów? Czy może, według najpopularniejszej definicji, jest to osoba o ponadprzeciętnej inteligencji?
W swojej najnowszej serii programów dla serwisu PBS Stephen Hawking próbuje przetestować twierdzenie, że każdy z nas może myśleć jak geniusz. Naukowiec stawia wielkie pytania jak np. czy możemy podróżować w czasie, próbuje dociekać odpowiedzi wykorzystując zdolności intelektualne przeciętnych osób.
„To zabawny program, w którym próbuję sprawdzić, czy zwykli ludzie są wystarczająco bystrzy, aby myśleć jak największe umysły jakie kiedykolwiek żyły” napisał fizyk w oświadczeniu na temat programu. „Będąc optymistą, sądzę, że będą do tego zdolni.”
Odkładając na bok optymizm – czy samo udzielnie odpowiedzi na pytania dla geniusza czyni kogoś super inteligentnym? Zdaniem ekspertów Mensy nie koniecznie.
„Geniusz zadaje pytania, na które nie zna odpowiedzi, zadaje wiele pytań ale to jego ciekawość pozwala mu zagłębić się w dane pole. Geniusz posiada zdolność do dociekania wiedzy na wysokim poziomie i potem zreferowania nabytej wiedzy reszcie” skomentował Frank Lawlis z amerykańskiego stowarzyszenia Mensa.
IQ a geniusz
Statystycznie, aby stać się członkiem stowarzyszenia należy wykazywać się ponadprzeciętną inteligencją, wykraczającą poza zdolności 98 procent populacji. Jednak jak zauważają twórcy testów, niektóre z nich wykluczyły by wielu wybitnych naukowców.
„Problem w tym, że tworząc pytania w teście znasz już na nie odpowiedź. I w tym tkwi problem. Tworzysz pytania, na które istnieją już odpowiedzi” komentuje Lawlis.
Przykładowo Albert Einstein prawdopodobnie wypadły źle w teście na inteligencję, ponieważ to co odznacza geniusza to nieszablonowe podejście do problemu.
„Rozwiązując taki test zamiast skupiać się na poprawnej odpowiedzi, geniusze mają dziesiątki alternatywnych odpowiedzi, które też byłyby poprawne. W efekcie są nieco skonfundowani i finalnie mogą osiągnąć niski wynik testu”.
Czym jest umysł geniusza?
Mieszanką inteligencji, kreatywności i chęci wniesienia czegoś do społeczności, trudno jednak bezpośrednio, kierując się tymi wytycznymi, wskazać geniusza.
Psycholog Keith Simonton z Uniwersytetu w Kaliforni wskazuje, że geniusze często podążają podobną ścieżką rozwoju kariery. Zaczynają od poszukiwania pomysłów, niekoniecznie problemów wymagających rozwiązania. Gdy już znajdzie się pomysł, rozpoczynają proces stawiania pytań, które metodą prób i błędów mają pomóc uzyskać odpowiedź. Finalnie udaje im się znaleźć rozwiązanie problemu, którego inni ludzie mogą być zupełnie nie świadomi.
„Geniusz trafia do celu, którego nikt inny nie może zobaczyć” taką definicję stworzył w XIX wieku filozof Arthur Schopenhauer.
Poszukując odpowiedzi na pytanie jaka kombinacja, których elementów rokuje powstaniem szczególnie twórczego umysłu, psychiatra Nancy Andreasen z Uniwersytetu w Iowa sięgnęła po rezonans magnetyczny, obserwując zmiany w aktywności mózgu kreatywnych osób.
Do badania zaprosiła najbardziej twórcze osobowości ze swojej uczelni, zestawiając ich z grupą kontrolną osób wykonujących różne zawody. Wszystkie osoby biorące udział w teście autora określiła jako bardzo inteligentne, jednak nie wyjątkowo.
W czasie testu uczestnicy zostali poddani trzem testom – kojarzenia słów, obrazów i rozpoznawania wzorców. Mózgi osób „kreatywnych” wykazywały większą aktywność w korze mózgowej, części która pomaga interpretować i wykorzystywać bodźce wzrokowe, słuchowe, czuciowe i ruchowe.
Szalony naukowiec
Na tym jednak nie poprzestała. Zaczęła zastanawiać się co jeszcze, prócz wzmożonej aktywności kory mózgowej, łączy uczestników jej badania.
„Niektórzy ludzie widzą rzeczy, których nie dostrzegają inni i mają rację – nazywamy ich kreatywnymi geniuszami” napisała o swoich wynikach. „Są też ludzie, którzy widzą rzeczy, których inni nie mogą dostrzec, ale są w błędzie. Takich nazywamy chorymi psychicznie”.
Są jednak również osoby, które wpasowują się w obydwie te kategorie. I to jest właśnie kolejna wspólna cecha geniuszy – zaburzenia psychiczne.
Poprzez wywiady i poszerzone badania Andreasen odkryła, że uczestnicy badania z grupy „kreatywnych” mieli wyższy wskaźnik chorób psychicznych, włączając w to również historie chorób w najbliższej rodzinie. Jedną z najczęstszych diagnoz była depresja, zaburzenia dwubiegunowe, niepokój i alkoholizm.
„Teraz pozostaje patenie, czy to choroba przyczynia się do geniuszu, czy jest jej następstwem”.
Wybitne umysły mogą być efektem jeszcze innych problemów. Badając po śmierci mózg Alberta Einsteina naukowcy odkryli, że pewne jego cechy fizyczne były odmienne niż u zwyczajnych ludzi. Jego substancja szara miała więcej pofałdowań niż u innych ludzi, a jego płaty czołowe, regiony odpowiedzialne za abstrakcyjne myślenie i planowanie, miały szczególnie skomplikowana budowę fałd.
„To bardzo tajemnicze fragmenty ludzkiego mózgu” skomentował Dean Falk współautor badań nad mózgiem fizyka, antropolog z uniwersytetu Floryda. „Einstein był absolutnie wyjątkowy”.
Czy to wysokie IQ, ciekawość czy kreatywność jest czynnikiem , który sprawia, że ktoś staje się geniuszem. To jak na razie pozostaje tajemnicą. Mimo iż Mensa może wyliczyć nasze zdolności werbalne czy racjonalnego myślenia może nie być w stanie stworzyć testu odpowiedniego dla Einsteina.
„Nie da się przewidzieć ekstremalnie wysokiego poziomu inteligencji” podsumowuje Lawlis. „Na tym polega tajemnica”.
