Ludzie, którzy widzą niewidzialne kolory
Wśród nas żyje niewielka grupka osób, które posiadają zdolność do widzenia tysięcy kolorów, których reszta nie dostrzega.
Nie jest tajemnicą, że inne gatunki zwierząt, w tym ryby, ptaki czy owady, mają zupełnie inny sposób postrzegania świata niż ludzie. Są w stanie zobaczyć światło o częstotliwości poza spektrum ludzkiej wizji, wyłapując kolory, których my nie jesteśmy w stanie zobaczyć. Jednak ich umiejętności rozległego postrzegania kolorów służą jakiemuś ewolucyjnemu celowi. Przykładowo owady zapylają niektóre rośliny przyciągane kolorami.
Porównanie zdjęcia przedstawiającego kwiat Rudbeckia. Górna fotografia wykonana jest w świetle widzialnym, druga z symulowanym tetrachromatycznym widzeniem (tak widzą świat np. motyle i pszczoły). Odbicie UV sprawia, że końcówki kwiatu wydają się białawe. Zdjęcie © dr Schmitt, Weinheim, Niemcy uvir.eu
Dzięki umiejętności znanej jako tetrachromacja niektórzy ludzie też mogą zobaczyć szersze spektrum kolorów, niewidocznych dla reszty ludzkości. Osoby te widzą setki milionów kolorów, dzięki umiejętności rozróżniania subtelnych odcieni, których reszta z nas nie może sobie nawet wyobrazić. Nie wiadomo czy umiejętność ta służy jakiemuś ewolucyjnemu celowi, czy osoby te są po prostu obdarzone nadludzką wizją.
Tetrachromacja występuje, gdy odmiana genu wpływa na rozwój siatkówki u danej osoby. Prawie wszyscy ludzie, oprócz daltonistów, posiadają trzy rodzaje komórek światłoczułych tzw. czopków w siatkówce, które reagują na światło różnej przepustowości: czerwone, zielone i niebieskie. Zakłada się, że tetrachromaci mają dodatkowe komórki, które oferują setki różnych wariantów dla każdego koloru, który normalnie widzimy.
Budowa oka pod mikroskopem. Czopki oznaczono kolorem zielonym, pręciki żółtym.
Jak to jest możliwe?
Gen dla naszych czerwonych i zielonych czopków umiejscowiony jest na chromosomie X, a ponieważ kobiety mają dwa chromosomy X, może to prowadzić do powstania dwóch różnych wersji genu. Mimo, że większość kobiet ma dwa identyczne geny każdego czopka, tetrachromaci mogą mieć jeden czopek, który jest bardziej wrażliwy na najdrobniejsze różnice w naszym spektrum widzenia kolorów. Z tych powodów tetrachromacja jest zwykle uważana za zdolność przypadającą wyłącznie kobietom, naukowcy jednak nie odrzucają możliwość, że mężczyźni mogą również dziedziczyć te zdolności.
W jaki sposób można stwierdzić czy dana osoba widzi dodatkowe kolory czy nie?
Dr Gabriele Jordan, specjalista w temacie widzenia kolorowego z uniwersytetu w Newcastle w Wielkiej Brytanii, znalazła sposób, aby przetestować osoby z nadwrażliwością, bazując na podstawowych kolorach. Patrząc na zmieszane barwy – żółtą i niebieską – większość osób nie może określić, które części oliwkowej mieszaniny są bardziej żółte, a które niebieskie. Jednak osoby z dodatkowym czopkiem były w stanie rozróżnić te dwa kolory w mieszaninie bez zawahania.
Życie w tetrakolorze
Trudno jest wyjaśnić jak tetrachromaci widzą otaczający nas świat. Jednak Concetta Antico, jedna z niewielu osób z tą zdolnością, stara się dzielić swoim postrzeganiem świata poprzez sztukę. Na poniższych zdjęciach można zobaczyć jej wizję tego, co do nas wygląda jak zwykłe drzewa w parku. Podczas gdy dla nas kora jest mieszanina brązu Antico widzi limonkowe zielenie, fiolety i żółcie.
Foto Concetta Antico
Być może chcielibyście urodzić się z tą dodatkową komórką jednak Antico wyjaśnia, że nie zawsze jest to błogosławieństwem.
„Ludzie uważają, że to dziwne, że moim ulubionym kolorem jest biały. Jednak ten kolor jest tak spokojny, że nie krzywdzi moich oczu. W dalszym ciągu jest w nim wiele odcieni i barw. Natomiast sklep spożywczy to koszmar – kolory strzelają mi w oczy z każdej strony”.
Pomimo faktu, że Antico jest jedną z niewielu osób z tym wariantem genu, który pozwala jej na niezwykłe widzenie, jej własna córka urodziła się ślepa na kolory. Artystka ma nadzieję, że przyszłe badania odnajdą sposoby aby wszyscy mogli zobaczyć bogactwo kolorów niezależnie od swoich ograniczeń.
