Czy naprawdę musimy się starzeć?

Starzenie się oraz śmierć są dla nas czymś naturalnym i nieuniknionym – każdego z nas dotykają efekty upływającego czasu, jednak nie dla wszystkich stworzeń na naszej planecie jest to jest czymś oczywistym…

Przykładem zwierzęcia, które wydaje się być wiecznie młodym jest golec piaskowy – gatunek szczuro-podobnych gryzoni z Afryki Północnej. W miarę upływu czasu zwierzęta nie marszczą się, nie stają się słabsze ani bardziej podatne na choroby i wciąż mogą płodzić potomstwo. W zasadzie to zwierzęta te mają większą szansę na śmierć jako młode osobniki niż jako dorosłe. Te wyjątkowe szczury nie są jednak jedynym gatunkiem, który wydaje się nie starzec – podobnie jest w przypadku homarów, meduz oraz innych ryb jak również roślin. Gatunki te wydają się nie starzec, albo przynajmniej pozostawać przez całe swoje życie w wieku średnim.

Jak działa ten mechanizm nie wiemy do końca, jedynak naukowcy podejrzewają, że ich „długowieczność” może być związana z umiejętnością odbudowywania fragmentów DNA zwanych telomerami. Odcinki te znajdują się na zakończeniu każdego chromosomu zabezpieczając je przed uszkodzeniem podczas replikacji komórki. Przekłada się to również na proces starzenia się komórek.

Telomery w procesie podziału komórki za każdym razem skracają się trochę – każdy chromosom traci więc swój mały fragment w czasie kolejnych replikacji. Nie powoduje to żadnego problemu aż do czasu, gdy telomer zbliża się do wyczerpania –komórka nie może już wtedy pozwolić sobie na kolejną replikację więc zamiast wygenerować młodszą kopie siebie zaczyna się starzeć.

Zwierzęta jak np. golec piaskowy posiadają enzym, który pozwala im odbudowywać poziom telomeru, tak że są one w stanie przez większość swojego życia po prostu replikować komórki, pozostając na długi czas w dobrej kondycji.

Niektóre z ludzkich organów również posiadają ten enzym, jednak znaczna większość nie. Jednak nawet gdybyśmy byli w stanie w jakiś sposób wpłynąć na komórki naszych organów, aby dłużej się replikowały oznaczałoby to większe zagrożenie – każda replikacja niesie ze sobą ryzyko mutacji i raka. Dla golca piaskowego problem ten nie ma takiego znaczenia, gdyż jak widać jest on odporny na raka.

Umiejętność zatrzymania procesu starzenia jest imponująca, jednak niektóre gatunki zwierząt – np. meduza, mogą nie tyle wstrzymywać starzenie się, co nawet odmładzać!

Meduzy podobnie jak owady przechodzą przez kolejne stopnie swojego rozwoju od jajeczka przez larwę i polip do dojrzałej formy meduzy. Jeśli ciało dorosłego osobnika ulegnie jakiemuś uszkodzeniu meduza może cofnąć się w rozwoju do wcześniejszej formy polipa i odbudować uszkodzenia. Meduzy są więc w stanie niczym feniks regenerować z popiołów!

Jakkolwiek mechanizm ten brzmi fantastycznie w przypadku organizmów bardziej złożonych niż pływająca galareta mogłoby się to skończyć tragicznie – ponieważ komórki mogłyby odtwarzać się w zaburzonym porządku i nieprawidłowej kolejności, przykładowo jeśli człowiek miałby taką zdolność nasze komórki mózgowe mogłyby odbudować się w dowolnym innym organie np. w skórze.

Nie mniej jednak niezwykłe zdolności długowiecznych stworzeń i tak nie uchronią ich przed ostateczną śmiercią, a dłuższe życie niesie za sobą po prostu większe ryzyko wystawiania się na zagrożenia takie jak zranienie lub zjedzenie przez inne zwierzę.