Piramidy finansowe – jak to się zaczęło?

Piramidy finansowe, problem kontrowersyjny i znany a mimo wszystko z powodzeniem stosowany do dzisiaj.

Czym jest taka piramida? Jest strukturą finansową w której zysk danej osoby jest uzależniony od osób znajdujących się niżej, innymi słowy aby zapewnić wypłaty uczestnikom z „czubka” piramidy należy werbować coraz więcej uczestników.

Mimo iż sama nazwa wskazuję na coś trwałego to historia pokazuje, że każda piramida musi kiedyś upaść.

Powstanie pierwszej piramidy finansowej przypisuję się Charlesowi Ponzi (ur. 03.03.1882, zm. 18.01. 1949), od jego nazwiska jest nazwana schematem Ponziego.

Urodzony we Włoszech (Lugo) przybył do Bostonu w 1903. Następnie przeniósł się do Montrealu, gdzie objął posadę w Banco Zarossi. Po pewnym czasie został dyrektorem, jednak sukces nie trwał długo. Zarossi uciekł z pieniędzmi a sam bank był założony w celu ich wyłudzania. Sam Ponzi trafił na 3 lata do więzienia za próbę oszustwa na rzecz swojego klienta. Kolejną karę (2 lat więzienia) otrzymał za przemyt imigrantów. Po wszystkich perypetiach wrócił do Bostonu, gdzie rozpoczął pracę jako tłumacz.

Jego pierwszy pomysł na stworzenie piramidy opierał się na IRC (Międzynarodowy Kupon na Odpowiedź). IRC był wymienny na znaczki o wartości opłaty za list zagraniczny. Ceny w poszczególnych krajach były zróżnicowane, dzięki czemu Ponzi kupując europejskie IRC i wymieniając je na znaczki w USA zyskiwał.

Zachęcony sukcesem założył SEC (Security Exchange Company), piramida rosła, agenci poszukiwali inwestorów, którzy byli nagradzani w systemie prowizyjnym. Gdy zaczęto pisać pierwsze artykuły obnażające wady SEC Ponzi wypłacił pieniądze inwestorom, podczas drugiej fali niepokoju zaciągnął kredyt aby ich spłacić.

Szacuje się, że zarabiał w najlepszym okresie 250 tysięcy dolarów dziennie. Jeden z pracowników Ponziego obnażył zasady działania piramidy oraz to, że firma nie posiadała 7 milionów dolarów depozytu. Ponzi otrzymał wyrok wysokości 5 lat, wyszedł 1,5 roku wcześniej dzięki kaucji. Po opuszczeniu więzienia próbował stworzyć kolejną piramidę ale i ta działalność skończyła się dla niego wyrokiem sądowym.

Próbował uciec do Włoch, został jednak zatrzymany i ponownie trafił za kratki. Kilka lat po opuszczeniu więzienia wyjechał do Brazylii gdzie pracował w włoskich liniach lotniczych. Po wojnie stracił pracę, do tego miał poważne problemy ze zdrowiem (stracił wzrok i władzę w kończynach). Zmarł w ubóstwie w 1949.

Największą piramidę finansową stworzył Bernard Madoff (ur. 29.04.1938 w Nowym Jorku). Urodził się w żydowskiej rodzinie, jego dziadkowie pochodzili z Polski, Rumunii i Austrii. Założył on fundusz hedgingowy Bernard L. Madoff Investment Securities.

Jego firma była potentatem na Wall Street. Sam Madoff był znanym filantropem zaangażowanym w działalność dobroczynną. Piramida, którą stworzył była wiele razy kontrolowana przez Amerykańską Komisję Papierów Wartościowych i Giełdy. Kontrole jednak nie przyniosły żadnych skutków. Madoff usłyszał zarzuty dopiero w roku 2008. W wyroku wydanym w 2009 skazano go na 150 lat więzienia (z czego musi odsiedzieć 85% wyroku).

Kolejną głośną sprawą była największa rosyjska piramida MMM. Powstała w 1989 i jej założycielami był Siergiej Mawrodi, jego brat Wiaczesław i narzeczona Wiaczesława – Marina Murwiewa.

Działalność w sektorze finansów rozpoczęli w 1993, wcześniej zajmowali się urządzeniami biurowymi. Piramida kusiła zyskami sięgającymi do 1000% (dzięki hiperinflacji). W 1994 rozpoczęto szeroko zakrojoną kampanię reklamową dzięki czemu osiągnięto wpływ kilkudziesięciu miliardów rubli.

Spółka została zamknięta w tym samym roku za zaległości podatkowe, kilkudziesięciu inwestorów popełniło samobójstwa spowodowane utratą życiowych oszczędności. Siergiej został aresztowany ale został zwolniony dzięki wybraniu go na deputowanego Dumy Państwowej. Nigdy nie dotrzymał obietnicy wypłaty odszkodowań.

MMM upadła ostatecznie w 1997 a Siergiej dalej oszukiwał ludzi dzięki założonej przez siebie fałszywej giełdzie. Został aresztowany po raz kolejny w 2003, w 2007 został skazany na 4,5 roku więzienia ale areszt został wliczony w poczet kary i Siergiej tego samego roku odzyskał wolność. Wiaczesław otworzył kolejną piramidę i został aresztowany w 1998.

W Polsce głośna była sprawa piramidy Lecha Grobelnego (ur. 1949, zm. 2007). W 1989 założył on Bezpieczne Kasy Oszczędności. Dzięki wymianie złotówek na dolary oprocentowanie miało wynosić nawet 300%.

W 1990 wprowadzono pełną wymienialność złotówki, do tego przez inflację siła nabywcza dolara gwałtowanie spadła. Grobelny tego samego roku wyjechał do Niemiec, zostały rozesłane za nim listy gończe. Ujęto go i do Polski został przewieziony w 1992, w 1996 otrzymał wyrok 12 lat więzienia, w 1997 wyrok uchylono i Grobelny został zwolniony, zaś w 2002 sprawę umorzono (z powodu braku dowodów).

W 2007 znaleziono jego ciało, przyczyną zgonu była rana kłuta.