Czy błędnie rozumiesz ewolucję?

W potocznym języku często robimy błąd myląc “ewolucję” z “teorią ewolucji”.

Rewolucyjna (nie tylko 150 lat temu ale dla niektórych również współcześnie) teoria ewolucji biologicznej oraz darwinizm zdominowały znaczeniowo pojęcie ewolucji. Warto jednak pamiętać, że ewolucja to pojęcie odnoszące się do szerokiego zakresu zjawisk – nie tylko biologicznych.

Pojęcie ewolucji jest w rzeczywistości bardzo szerokie i może być używane w różnych znaczeniach, począwszy od nauk przyrodniczych aż do astronomii i nauk społecznych – to właśnie na gruncie filozofii i wyrosłych z niej nauk społecznych, pojawiło się ono po raz pierwszy, a dopiero z czasem zostało zaanektowane przez nauki przyrodnicze.

Z definicji ewolucja to proces nieodwracalnych zmian w cechach pewnej grupy obiektów, które mają zdolność do samopowielania (pojęcia możemy więc używać również do społeczeństwa).

W tym rozumieniu może być stosowane nie tylko w kontekście organizmów żywych – ewolucja może mieć miejsce również w sztuczny organizmach, na przykład w pamięci komputerowej (w takim przypadku mówimy o ewolucji niebiologicznej). Przykładem takiej ewolucji są zdaniem niektórych matematyków internetowe memy, podlegające ewolucji kulturowej.

Ewolucja organizmów biologicznych również nie jest tożsama z teorią ewolucji.

Teoria ewolucji opisuje przebieg procesów ewolucyjnych i, od momentu opracowania przez Karola Darwina oraz Wallece’a, podlega ciągłym zmianom, falsyfikacji i udoskonaleniom w oparciu o najnowsze osiągnięcia naukowe.

Najpowszechniej przyjmowana obecnie wersja teorii ewolucji, wywodzi się od zaproponowanej przez Karola Darwina (oraz opracowanej równoległe a niezależnie przez Alfreda R. Wallace’a) teorii, u której podstaw leżał darwinizm. Ideą przewodnią darwinizmu jest koncepcja doboru naturalnego, rozumiana jako współzawodnictwo osobników i “walka o byt”. Dobór prowadzi do powstania zmian w populacji czyli adaptacji do środowiska.

Współcześnie przyjmowana syntetyczna teoria ewolucji, zwana również neodarwinizmem, została opracowana w latach 40 i 50 XX wieku uzupełniając oryginalne założenia Darwina osiągnięciami naukowymi z zakresu genetyki i paleontologii. W toku rozwoju nauki pojawiały się również konkurencyjne teorie ewolucji na przykład mutacjonimz, które z czasem przestały spełniać wymogi naukowe i metodologiczne, aby być uznane za prawidłowe.

Ewolucjonizm społeczny to z kolei zbiór różnych teorii opisujących ewolucję społeczeństw, nazywany również ewolucjonizmem kulturowym.

Jest to jedna z najstarszych teorii w socjologii i antropologii kulturowej sięgająca jeszcze XIX wieku. Swoje triumfy święciła na przełomie XIX i XX wieku głosząc, że wszystkie społeczności ludzkie przechodzą przez linearnie uporządkowane etapy rozwoju od prymitywnych do bardziej cywilizowanych form. W toku badań oraz rozwoju nauk społecznych teoria ta nie mogła się już jednak bronić.

Psychologia ewolucyjna zajmuje się z kolei badaniem i interpretowaniem ludzkich zachowań jako wykształconych w toku ewolucji biologicznej i kulturowej strategii adaptacyjnych.

Według tych założeń, problemy z jakimi borykali się pierwsi ludzie, ukształtowały naszą współczesną psychikę – na przykład lęk przed drapieżnikami, konieczność zdobycia pożywienia oraz habitatu, znalezienie partnera oraz wychowanie potomstwa.

Psychologowie ewolucyjni zakładają, że część z naszych zachowań jest dziedziczona genetycznie oraz że jako gatunek dziedziczymy zestaw mechanizmów psychicznych, charakterystycznych dla naszej grupy i wykształconych w toku ewolucji.

Warto pamiętać, iż pomimo że teoria ewolucji ulega ciągłej rozbudowie w oparciu o coraz więcej danych, samo występowanie ewolucji jako procesu różnicowania się i funkcjonowania biosfery jest niezaprzeczalnym faktem w świetle współczesnej wiedzy naukowej.

Źródło: uw.edu.pl