Terroryzm – dowiedz się, z czym masz do czynienia

Zorganizowany i międzynarodowy terroryzm jest jednym z największych wyzwań, jakie stoją przed nowoczesnym światem. Przemoc i wojny zawsze towarzyszyły ludzkości – czym jest więc współczesny terroryzm?

Od starożytności do średniowiecza

Można powiedzieć, że historia terroru jest stara jak świat. Ludzie od zawsze wykazywali chęć do użycia przemocy, w celu wpłynięcia na politykę. Jednym z pierwszych przykładów terroryzmu w historii naszej cywilizacji byli sykariusze – żydowskie stronnictwo polityczne działające w I wieku n.e. Członkowie tej organizacji mordowali swoich wrogów oraz ich sprzymierzeńców, dążąc do wypędzenia Rzymian z Judei.

Hashhashin to z kolei tajna islamska sekta aktywna na terenie Syrii i Iranu między XI a XIII wiekiem. Jej członkowie dokonywali brutalnych mordów na politycznych przeciwnikach – od nazwy ich organizacji powstało słowo assassin.

Jednak zarówno sykariusze, jak i starożytni asasyni nie byli terrorystami w dzisiejszym, współczesnym tego słowa znaczeniu. Terroryzm jest bowiem „wynalazkiem” epoki nowoczesnej – jego natura tkwi w powstałym w XIX wieku systemie państw narodowych, a jego sukces opiera się na nowoczesnych mediach, które mogę rozsiewać atmosferę terroru wśród ludzi.

Korzenie współczesnego terroryzmu: rewolucja francuska

O początkach nowoczesnego terroryzmu po raz pierwszy w historii wspomina się w kontekście „terroru jakobińskiego”, podczas rewolucji francuskiej, zainicjowanego przez Maksymiliana Robespierre w 1793 r.

Po przewrocie rewolucyjnym ustanowione zostało nowe państwo, zarządzane już nie przez monarchę, lecz 12 szefów. Aby jednak pozbyć się wrogów politycznych, uchwalono specjalny dekret pozwalający stawiać przed sądem wszystkich „podejrzanych” – czyli wrogów rewolucji. Od tego czasu we Francji nastąpił okres zaostrzonych represji wymierzonych wobec potencjalnych wrogów, uderzając tym samym w szerokie masy społeczeństwa.

Konieczność użycia ostrych metod była uzasadniana skuteczną transformacją monarchii w liberalną demokrację. Jednym słowem przywódcy nowego państwa postanowili sterroryzować przeciwników wolności.

Logika, którą kierowali się Robespierre oraz jego pobratymcy kładzie podwaliny współczesnego terroryzmu, który zakłada, że poprzez przemoc zapoczątkuje się nowy – i oczywiście lepszy – system polityczny. Różnica jest jednak w tym, że dzisiaj terroryzm przestał być stosowany jako taktyka państwa, lecz jest wymierzony w państwo i polityczny porządek.

Lata 50. – narodziny nie państwowego terroryzmu

Stosowanie taktyki wojny partyzanckiej przez innych graczy niż państwo, nasiliło się w drugiej połowie XX wieku z powodu kilku czynników. A były nimi: rozkwit etnicznego nacjonalizmu (np. Basków, Irlandczyków, czy ruchy syjonistyczne), nastroje antykolonialne w zamorskich terenach wielkich imperiów (francuskiego oraz brytyjskiego) oraz za sprawą nowych ideologii, głównie komunistycznej, która zaczęła rozprzestrzeniać się po świecie.

Grupy terrorystyczne powstawały w tamtych czasach w każdym zakątku globu. Przykładem może być Irlandzka Armia Republikańska, która powstała jako ruch katolickich mieszkańców Irlandii, dążących do niepodległości od Wielkiej Brytanii.

Podobnym przykładem mogą być Kurdowie – grupa etniczna rozproszona na terenach Turcji, Syrii, Iraku oraz Iranu, która starała się o uzyskanie autonomii od początku XX stulecia. Kurdyjska Partia Pracy powstała w latach 70. i używała ataków terrorystycznych do komunikowania swoich politycznych dążeń – ustanowienia niepodległego państwa.

Równocześnie na Sri Lance Tamilskie Tygrysy – członkowie mniejszościowej grupy etnicznej, stosowali samobójcze ataki bombowe, by wyrazić sprzeciw wobec zdominowanego przez Syngalezów (większościowa grupa etniczna) rządu, dążąc zarazem do niepodległości.

Lata 70. – terroryzm międzynarodowy

Terroryzmy stał się zjawiskiem międzynarodowym pod koniec lat 60. W tamtych czasach taktyką stosowaną przez grupy terrorystyczne były porwania. W 1986 roku Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny porwał samolot izraelskich linii El Al.

Dwadzieścia lat później świat został zszokowany wybuchem bomby na pokładzie samolotu linii Pan Am, lecącym nad Lockerbie w Szkocji. Do dzisiaj sprawcy wybuchu nie są znani, obwinia się jednak jedną z islamistycznych organizacji.

Terroryzm przeszedł w kolejną fazę – stając się bardziej teatralnym i symbolicznym aktem przemocy, dokonywanym przez grupy o szczególnych pretensjach politycznych.

Krwawe zajścia podczas olimpiady w 1972 r. były również motywowane politycznie. W dniu, który przeszedł do historii jako „czarny czwartek”, palestyńska grupa porwała i zabiła izraelskich sportowców, którzy przygotowywali się do zawodów. Celem tych działań były negocjacje na temat uwolnienia palestyńskich więźniów. Zamachowcy posłużyli się tą niezwykle brutalną taktyką, by przyciągnąć uwagę międzynarodowej opinii publicznej do ich narodowej sprawy.

Wydarzenia z Monachium radykalnie zmieniły politykę Stanów Zjednoczonych wobec terroryzmu. Po tragedii zwroty „międzynarodowy terroryzm” oraz „antyterrorystyczne” weszły na stałe do waszyngtońskiego żargonu.

W końcu terroryzm pojawił się również i w Stanach Zjednoczonych. Grupy takie jak Weathermen wyrastały z początkowo pokojowych organizacji jak np. Students for a Democratic Society. Finalnie zwróciły się one w stronę przemocy – podkładając bomby i rozpętując zamieszki, jej członkowie protestowali przeciwko wojnie w Wietnamie.

Lata 90. i XXI wiek – terroryzm religijny

Terroryzm motywowany względami religijnymi jest uważany obecnie za jedno z najbardziej niepokojących zagrożeń współczesności. Przykłady islamskich organizacji to: Al Kaida, Hamas, Hezbollah. Jednak zarówno grupy chrześcijańskie, judaistyczne, jak i hinduistyczne również rozwinęły swoje własne odmiany militarnego ekstremizmu.

Terroryzm odwołujący się do jakiegokolwiek systemu wiary oznacza dla członków danej grupy zachowanie niezgodne z rzeczywistymi nakazami religii, do której się odwołują. W większości przypadków nie są to osoby ortodoksyjnie wyznające daną wiarę, lecz wykorzystujące religię do obrócenia jej w brunatny ekstremizm, manipulując koncepcjami i zasadami religijnymi do własnych celów.

Terroryzm a wielkie religie

W każdym systemie religijnym można odnaleźć nauki odwołujące się do pokoju, jak i do przemocy. Terroryści oraz ekstremiści stosują takie interpretacje religii, które usprawiedliwiają użycie przemocy. Przykłady terroru opartego o wiarę możemy znaleźć wśród wyznawców praktycznie każdej religii.

Buddyzm

Buddyzm dąży do oświecenia, podążając za naukami Buddy Siddhartha Gautama, żyjącego 25 wieków temu. Jedną z najważniejszych zasad buddyzmu jest zakaz wyrządzania krzywdy innym istotom oraz ich zabijania. Okresowo jednak buddyjscy mnisi dopuszczali się w minionym stuleciu takich czynów lub nawoływali do nich.

Jednym z najlepszych przykładów może być Sri Lanka, gdzie syngaleska większość wyznającą buddyzm zachęcała do przemocy wobec miejscowych chrześcijan oraz Tamilów wyznających hinduizm.

Lider japońskiej grupy religijnej Aum Shinrikyō, czerpiącej z buddyzmu i hinduizmu, powoływał się na obydwie te religie, aby uzasadnić mordercze zamachy z użyciem sarinu w tokijskim metrze.

Chrześcijaństwo

Chrześcijaństwo jest religią koncentrującą się na naukach Jezusa z Nazaretu, jej podstawą jest wiara w zmartwychwstanie i życie po śmierci. W swoim nauczaniu chrześcijaństwo niesie również silny przekaz o miłości oraz pokoju. Z drugiej strony w Biblii znaleźć można również i takie fragmenty, które można wykorzystywać do uzasadnienia użycia przemocy.

Historia chrześcijaństwa przepełniona jest przemocą skierowaną w stronę osób odmiennej wiary, najlepszym przykładem może być inkwizycja, która szczególnie silnie działała na terenie półwyspu iberyjskiego, piętnując żydów oraz muzułmanów.

Współczesne grupy terrorystyczne również rekrutują swoich członków wśród chrześcijan, wskazując na religię jako na istotny element walki – jak np. w przypadku konfliktu irlandzko-angielskiego, gdzie religia posłużyła do budowania silnego nacjonalizmu narodowego, skierowanego przeciw Wielkiej Brytanii.

Hinduizm

Hinduizm jest trzecią religią na świecie po islamie i chrześcijaństwie, jest również jedną z najstarszych, dlatego jej praktyka może przybierać różne formy w różnych krajach. Hinduizm postrzega niestosowanie przemocy jako cnotę, popiera jednak wojnę, gdy jest to konieczność.

Od momentu uzyskania przez Indie niepodległości, konflikt między muzułmanami a hinduistami stał się nieodłącznym elementem młodego państwa. Największe wybuchy agresji to m.in. zamieszki w Gujarat w 1969 roku oraz walki w Bhagalpur z 1989 roku. Hinduski terroryzm napędzany jest przez nacjonalistyczną ideologię hindutva, która dąży do ustanowienia czystego rasowo państwa hinduskiego. W przeciągu czterech dekad walk od lat 50. doszło do ponad 7 tysięcy aktów przemocy na terenie kraju, w których ofiarami byli głównie muzułmanie.

Islam

Wyznawcy islamu określają swoją religię jako kontynuację judaizmu i chrześcijaństwa w kolejnej, uzupełnionej interpretacji, dostarczonej ludzkości przez proroka Mahometa. Podobnie jak w przypadku dwóch wcześniejszych religii islam „oferuje” zarówno teksty nawołujące do miłosierdzia, jak i uzasadniające przemoc.

W drugiej połowie XX wieku islamskie grupy terrorystyczne przybrały na sile, dokonując ataków motywowanych zarówno nacjonalistycznie, jak i religijnie. Na początku XXI wieku Al Kaida ogłosiła międzynarodowy dżihad, walcząc z zachodnimi ideologiami już nie tylko na terytorium krajów islamskich, lecz również poza nimi.

Judaizm

Judaizm zapoczątkował swoje istnienie mitycznym przymierzem zawartym pomiędzy Abrahamem a Bogiem około 2000 lat przed naszą erą. Jak większość religii „księgi”, judaizm głosi szacunek do życia, jednak w Torze nie brak opisów wojen, toczonych przez bożych pomazańców.

Jedna z największych syjonistycznych organizacji terrorystycznych XX wieku to Lechi, działająca w latach 40. Zamachy wymierzone przeciw Brytyjczykom oraz ludności muzułmańskiej, dokonywane były głównie na Bliskim Wschodzie. Największe z nich to eksplozja bomby w hotelu King David z 1946 r. czy masakra ludności arabskiej w Dajr Jasin w 1948 r.

Innym przykładem może być Hagana, która w latach 40. również sięgała po przemoc, w celu osiągnięcia swoich politycznych celów. Po ustanowieniu Państwa Izrael Hagana stała się podstawą sił zbrojnych kraju.

Oto jak wygląda zagrożenie terroryzmem w skali całego świata (kliknij w mapkę, żeby ją powiększyć):