Odkryto skamieliny niezwykłego stawonoga sprzed pół miliarda lat
Tokummia katalepsis, bo taką nazwę badacze nadali nowo odkrytemu gatunkowi pradawnego stawonoga, stanowi nie lada sensację dla zoologów, którzy zajmują się ewolucją bezkręgowców.
Skamieniałość Tokummia katalepsis (widok na grzbietową stronę ciała), widoczna jest para szczypiec oraz symetrycznie podzielona na dwie części skorupa. Zdjęcie: Cedric Aria i Jean-Bernard Caron.
Wykopaliska były prowadzone już od kilku lat, ale pierwsze wyniki dopiero niedawno ujrzały światło dzienne na łamach czasopisma naukowego Nature. Co więcej, zachęciły one naukowców do ponownych rozważań na temat powstania stawonogów.
Skamieliny tego żyjącego przed laty stworzenia odnaleziono w Parku Narodowym Kootenay w Kanadyjskich Górach. Znajdowały się w pokładach skał datowanych na 508 milionów lat, a więc pochodzących z okresu Kambru (ok. 130 mln lat przed wyjściem kręgowców na suchy ląd). Nazwa „Tokummia” nawiązuje do płynącego w pobliżu wykopalisk potoku Tokumm Creek, a „katalepsis” to stylizowane na łacinę greckie słowo oznaczające „zagarnięcie”.
Tokummia katalepsis żył na dnie tropikalnego wówczas morza, prowadząc drapieżny tryb życia. Wielkością ciała dorastał ok. 10 centymetrów, posiadał 50 par odnóży (każda para oznacza oddzielny segment ciała). Miał także podzieloną na dwie części wzdłuż grzbietu skorupę oraz parę solidnych szczypiec, dzięki którym prawdopodobnie chwytał swoje ofiary.
To, co jednak zainteresowało biologów najbardziej to para żuwaczek (ang. mandibles) znajdująca się z przodu jego głowy. Jest to bowiem najstarsze dotychczas poznane zwierzę posiadające ten narząd, co na nowo rozbudziło wciąż niedokończoną dyskusję o drzewie genealogicznym stawonogów. Obecnie wyróżnia się dwie linie ewolucyjne tej grupy bezkręgowców: Szczękoczułkowce, do których zaliczamy pająki oraz Żuwaczkowce (ang. mandibulata), wśród których znajdują się m.in. owady, skorupiaki, a także nowo odkryty Tokummia katalepsis. Organizm ten jest więc najstarszym krewnym wszystkich stawonogów.
Wizualizacja 3D obrazująca jak Tokummia katalepsis mógł wyglądać. Wizualizacja: Lars Fields.
Najnowsze odkrycie to nie lada wydarzenie stanowiące kolejny kamień milowy w rozważaniach na temat powstawania stawonogów. Ustanawia ono na osi czasu nowy punkt, w którym wbić możemy pinezkę z najstarszym znanym nam gatunkiem bezkręgowca posiadającego żuwaczki. Tego typu odkrycia są więc niezwykle istotne dla zrozumienia i uporządkowania wczesnych etapów ewolucji tej grupy organizmów.
