Monoteistyczne bóstwa, o których z pewnością nie słyszeliście

Monoteizm nie jest aż tak niezwykłym konceptem jak czasem lubimy myśleć. Przez stulecia religie oraz polityczne siły wpływały nawzajem na siebie tworząc nowe systemu religijne.

1. Hayyi Rabbi

Hayyi Rabbi est monoteistycznym bóstwem w mandaiźmie, religii wyznawanej obecnie przez niewielką grupę ludności arabskiej z terenów Iraku i Iranu. Jej wyznawcy twierdzą, że mandaizm jest starszy od Islamu, Chrześcijaństwa oraz Judaizmu, a jedyna droga by stać się jej wyznawcą jest urodzić się w rodzinie wyznawców.

Bóstwo Hayyi Rabb jest panem świata, który stworzył cały wszechświat oraz wszystkie dusze zamieszkujące w ciałach ludzi i aniołów. Po śmierci dusza doznaje oczyszczenia i wraca do miejsca, skąd przybyła.

Święta księga tej religii to Ginza Rabba („Wielki skarb”) ofiarowana ludziom przez archanioła na początku świata. Symbolem boga jest w mandaiźmie krzyż pokryty jedwabną tkania – krzyż symbolizuje cztery strony świata, a tkanina światło boga.

Wyznawcy uznają również niektóre postaci ze starego testamentu jako proroków, przyjmują komunię i co najciekawsze posługują się do dziś dialektem aramejskim z czasów Jezusa.

Nie sposób nie zauważyć licznych powiazań z chrześcijaństwem i judaizmem. Mimo to znawcy religii nie wiążą jej z chrześcijaństwem, a sektą powstałą w oparci o nauki Jana Chrzciciela, inni religioznawcy uznają jej powstanie jeszcze przed czasami Chrystusa.

2. Al Aaqal Al Kulli

Członkowie syryjskiej grupy religijnej Druze wierzą, że bóg nie jest oddzielonym od świata bytem, lecz że cały świat jest emanacją boskości.

Grupa powstała w XI wieku jako odłam islamu, jednak w przeciwieństwie do niego nie zna 5 filarów islamu i uznaje, że ludzka dusza odradza się w kolejnych wcieleniach podczas reinkarnacji, a piekło i niebo są jedynie określeniami oznaczającymi odległość człowieka od boga, dusza wędruje aż do momentu połączenia się z Kosmicznym umysłem – Al-Aaqal al Kulli.

Uznają również, że i sam bóg przybywał na ziemię wcielając się w ludzkie ciało. Jednym z jego wcieleń był kalif al-Hakim, który jak uznają muzułmanie zmarł w 1027 roku. Druzowie natomiast wierzą, że żyje on w ukryciu do dziś.

3. Shangdi

Za czasów panowania chińskiej dynastii Shang rodzina królewska wprowadziła kult nadrzędnego bóstwa znanego jako Di – „wysoki pan” lub Shangdi – najwyższy niebiański władca, który sprawował władzę nad wszystkimi pomniejszymi bóstwami, duchami oraz duszami.

Sahndgi sprawował władzę nad pozostałymi bóstwami zupełnie jak król nad podwładnymi, do tego władał również naturalnymi katastrofami oraz pogodą.

Kiedy do władzy doszła jednak dynasta Zhou kult Shangdi zaczął ustępować Tian – władcy nieba. We wczesnym okresie dynastii Ahou oba bóstwa traktowane były jednak zamiennie uosabiając zarówno osobową jak i polityczną boskość i źródło wszelkiej moralności.

4. Shiva

Mimo iż imię to jest przynależne do jednego z najpotężniejszych bóstw z hinduskim panteonie, istnieją odnogi hinduizmu przyznające właśnie temu bóstwu wyższość nad pozostałymi. Śiwaizm określany jest jako religia monoteistyczna, gdyż pozostali bogowie są jedynie jego przejawami. W tym ujęciu Shiwa łączy hinduistyczną koncepcję osobowego boga z bramministycznym transcendentnym bóstwem.

Religia głosi, że wszechświat składa się z 3 substancji: pati – Shiva a więc bezosobowego i wiecznego absolutu, pashu – dusz oraz pasza czyli materii. Dwie ostatnie mogą istnieć tylko dzięki pierwszej, wszystkie są jednak wieczne i nie mogą zostać ostatecznie unicestwione.

Po poznaniu chrześcijaństwa wyznawcy utożsamili dawne bóstwo z Jezusem korzystając z tego, że jedną z jego cech była niewidzialność – łatwo było więc dopasować go do nowego wizerunku.

5. Hypsistos

Zgodnie z starogreckimi przekazami mieszkańcy Azji Mniejszej i regionu Morza Czarnego wyznawali wiarę w monoteistyczne bóstwo znane jako Hypsistos – Najwyższy.

Badacze sądzą, że kult tego bóstwa istniejący między 400 r. p.n.e. a 200 r. n.e. był efektem synkretyzmu religijnego judaizmu i religii pogańskich, którym spodobał się koncept monoteistycznego boga, ale nie chcieli dostawać się pod zwierzchnictwo żydów.

Niektórzy badacze sądzą jednak, że termin Hypsistos był stosowany w wielu różnych religiach, niekiedy używany był też w stosunku do Zeusa lub innego lokalnego najwyższego bóstwa. Kult Hypsistosa na terenach basenu morza czarnego mógł też odnosić się do kultur sarmackich bóstw nieba i bogów jeźdźców za czasów Królestwa Bosporańskiego. W Anatolii kult „najwyższego” mógł oznaczać lokalny kult lub zarathutsrianizm.

6. Chunshin

W starożytnej Korei istniała wiara w wiele różnych bogów oraz duchów, jednak największym z nich był Chunshin określany również Hanulnimem – Panem Nieba.

Kontakt z chrześcijaństwem w XIX wieku zaowocował połączeniem starodawnego szamanizmu z pozostałymi wielkimi azjatyckimi religiami i chrześcijaństwem tworząc Czenodoizm, który obecnie jest narodową religią Korei. Początkiem powstania nowej religii były objawienia jakich w 1860 roku doświadczył niejaki Ch’oe Suun, który wszedł w kontakt z Hanulmim.

Bóstwo interpretowane jest jako Wielka Całość, która jest obecna we wszystkich istotach ludzkich, które mają w sobie część boga.

Przesłaniem tej religii jest aby traktować wszystkich ludzi jako emanację boga i stworzyć tym sposobem raj na ziemi. Wyznawcy Czenodoizmu podkreślają, że traktowanie całej ludzkości jako jedności z bogiem powoduje również jedność religijną wyznawców, czego nie można powiedzieć o innych religiach.

7. Chukwu

Mimo iż większość afrykańskich religii jest politeistyczna lub panteistyczna monoteizm również był znanym konceptem. Wśród ludności Igbo zamieszkujących zachodnią Afrykę istnieje wiara w nadrzędne bóstwo zwane Chukwu, które posiada energię do tworzenia życia – stanowi swego rodzaju połączenie kobiety i mężczyzny, widzialnego z niewidzialnym oraz ożywionego z martwym.

Wyznawcy bóstwa mają swoim życiem manifestować wielkie boskie prawa, które są nie tyle zapisane, co określone dla każdej osoby przez jej opiekuńczego ducha, który determinuje los jednostki zgodnie z boskimi prawami. Nieposłuszeństwo wobec woli bóstwa może skutkować spotkaniem ze złowrogim diabelskim duchem Ekwensu, który również jest sługą najwyższego bóstwa.

Chukwu objawia się na świecie za każdym razem gdy rodzi się życie. Jest postrzegany jako całkowicie transcendentny, nieskoczenie dobry i szlachetny twórca. Śmierć i zło są natomiast dziełem człowieka.

Wielu myślicieli Igbo odrzuca wiarę w Chukwu jak twór zainspirowany przez chrześcijańskich misjonarzy. Inni wskazują jednak, że religia była popularyzowana wśród ludności przez klan Arochukwu, aby spierać moralnie handel niewolnikami. Klasztory poświęcone Chukwu znaleźć można bowiem zarówno na terenach, do których docierali misjonarze jak i w miejscach władania klanu.

8. Wucheng Laomu

W połowie okresu panowania chińskiej dynastii Ming, ludowe religie inspirowane buddyzmem, taoizmem oraz chrześcijaństwem rozwijały się w opozycji do dominującego w kraju konfucjanizmu, który zapewniał porządek w kraju.

Wiele z tych ludowych religii wyznawało wiarę w Wusheng Laomu czyli przedwieczną, starożytną matkę. Bóstwo było twórcą całego wszechświata oraz główną siłą twórczą w świecie, matka wszystkich istot w komosie.

Przedwieczna matka istniała zanim cokolwiek powstało, stworzyła również kobietę i mężczyznę, który stworzyli gatunek ludzki. Następnie wysłała ich aby żyli na ziemi, jednak przeraziło ją umiłowanie ludzi do rzeczy materialnych. Chcąc sprowadzić swoje dzieci z powrotem na dobrą drogę, wysłała na ziemię dwóch oświeconych, który mieli wskazać drogę do oświecenia.

To przekonanie wskazuje, że jest ona jakoby inicjatorką zesłania Buddy na ziemię, który miał uratować resztę ludzkości i doprowadzić ich o świętego łona matki znanego jako zhenkong jiaxiang – ojczystego domu prawdziwej pustki.

9. Alekh

Powstała w XIX wieku w indyjskim regionie Orissa religia zwana Mahima Dharma głosiła wiarę w Mahima Alekh – najwyższe i niemożliwe od opisania bóstwo.

Wyznawcy widzą w niej pustkę – oznaczającą wszystko i nic za razem. Jedyny sposób aby zbliżyć się do bóstwa to medytacja, asceza i rytuały. Odrzucają natomiast jakikolwiek formy wielbienia idoli.

Wiara jest ewidentnie inspirowana hinduizmem, buddyzmem, jak również zachodnim chrześcijaństwem oraz islamem i można ją interpretować jako reakcję na system kastowy wspierany przez braminizm. Mukunda Das, twórca pierwszego aśramu Mahima Alekh głosił, że hinduistyczne bóstwa są jedynie pustymi idolami, a że twórcą wszechświata jest Alekh -bóstwo bez własnej formy.

Z czasem religia rozprzestrzeniła się na kolejne regiony Indii, gdzie zaczęły pojawiać się nawet odłamy wyznania oraz sekty.

10. Tawsi Melek

Zamieszkujący Iran, Irak i Turcję Kurdowie wyznają własną religię – Jazydyzm. Wyznawcy tej wiary wierzą, że świat został stworzony przez najwyższego boga zwanego jednym z wielu imion, m. in. Xweda, Izad, Yazdan lub Khoda, lecz potem zostawił go pod opieką siedmiu aniołów, które miały dokończyć akt tworzenia się świata. Przez ich błędy na ziemi pojawiło się zło.

Szczególnie istotna jest postać anioła zwanego pawiem – Tawsi Melek, który sprzeciwił się wobec woli boga – nie chcąc oddać pokłonu Adamowi i poddać się tym samym pod jego władanie. Został za to strącony do piekła. Jego żal za to nieposłuszeństwo spowodowała przebaczenie win, natomiast swoimi łzami ugasił i tym samym zniszczył piekielne ognie. W zamian najwyższy bóg uczynił go władcą ziemi.

I to do niego modlą się Jazydzi, który uważają, że bóg nie interesuje się światem. Jazydzi modlą się do Melek Tausa jako do bóstwa opiekuńczego.

Podobieństwo opowieści o Malaku do biblijnej historii diabła powodowało przez wieku prześladowania tej grupy religijnej.