Śródziemie okiem Tolkiena

Z okazji 60 rocznicy wydania „Władcy pierścieni” upubliczniono kolekcję rysunków, którymi Tolkien wspomagał się pisząc swoje wielkie dzieło. Tworząc trylogię pisarz naszkicował ponad 180 rysunków, map, diagramów, tabel alfabetu i inskrypcji, które do tej pory były niedostępne dla jego fanów. Teraz możecie zobaczyć część z nich.

Tolkien nie tylko napisał swoją powieść, również, o czym pewnie mało kto wie, rysował ją. Stworzył dokładną dokumentację Śródziemia m. in. jako pomoc przy tworzeniu fabuły oraz mnóstwo rysunków i ilustracji przedstawiających wyobrażony przez niego świat.

Niektóre z prac są małymi szkicami umieszczanymi gdzieś na marginesie rękopisu, inne stanowią prawdziwie wyrafinowane dzieła, jak np. mapy załączone zarówno do „Hobbita” jak i trylogii, inskrypcje na przedmiotach, jak chociażby słowa wyryte na Pierścieniu Mocy, krajobrazy i projekty budowli jak np. Drzwi Durina. Stanowią oneprawdziwe arcydzieła.

Mimo precyzji i prób odtworzenia atmosfery Śródziemia sam Tolkien określał swoje grafiki jako czystko amatorskie.

Tworzenie wyobrażonego świata było dla niego tak samo pochłaniające jak pisanie – swoje szkice rysował dosłownie na wszystkim – pomysł na wygląda Helmowego Jaru naszkicował na odwrocie karty egzaminacyjnej studenta Oxfordu w czasie sprawdzania wyników.

By być pewnym, że prawidłowo umieścił wydarzania w czasie i przestrzeni Tolkien pisząc „Władcę pierścieni” tworzył także skomplikowane mapy. To właśnie przestrzeń tworzy fabułę oraz nadaje tempo akcji powieści. Nic dziwnego, że do uporania się z tak wielkim dziełem pisarz potrzebował aż 17 lat.

Podczas pracy Tolkien korzystał z roboczych map, na których zaznaczał m. in. również aktualne położenie swoich bohaterów. Na pewnym etapie powieści, gdy drużyna zostaje rozdzielona na 3 grupy, zaczęły pojawiać się problemy utrzymania chronologii i spójności wydarzeń.

Na tworzonych przez niego na papierze milimetrowym mapach widać wysiłek jak najbardziej precyzyjnego określenia fizycznej odległości między poszczególnymi wątkami. Na dwóch schematach „Mapie Rohanu, Gondoru i Mordoru” oraz schemacie „Odległości i daty w Mordorze,” określił nawet dokładnie jednostki pomiaru gdzie 1 mm wynosi 5 mil.

Na niektórych rysunkach widać nanoszone poprawki pokazujące jak zmieniały się i ewoluowały pomysły pisarza. W procesie tworzenia obraz miał taki sam wpływ na kształtowanie się narracji jak sama historia. Finalnie do każdego wydrukowanego zestawu książki dołączana jest do dzisiaj mapa Śródziemia, która ma pomagać czytelnikowi, podobnie jak pisarzowi w tkacie pracy, zorientować się w fabule.

O tym jak ważne w procesie twórczym były rysunki Tolkien pisał z resztą w liście do swojego wydawcy, gdzie stwierdził, że „pisanie zaczął od mapy, starając się do niej dopasować historie (z jak największą dbałością do odległości)”, jak dodał „komponowanie mapy w oparciu o historię byłoby męczącą pracą”.

1. „Mapa Rohanu, Gondoru i Mordoru”

Tolkien używał takich właśnie map, aby ustalić dokładną lokalizację Frodo i Sama przekraczający we dwójkę góry, tak, aby ich przybycie pod Górę Przeznaczenia zgrało się dokładnie z przygodami pozostałych bohaterów.

2. Tolkien bardzo precyzyjnie ustalał lokacje miejsc. Przykładem może być tu Jaskinia Szaloby i znajdująca się w niej morderczapajęczyna.

 

3. „Odległości i daty w Mordorze” na tym skomplikowanym schemacie Tolkien starał się ustalić jaki czas dzieli poszczególne wydarzenia.

4. „Pierwsza mapa Śródziemia”, dzieło samo w sobie, kolejne poprawki pookazują jak pomysły pisarza zmieniały się w trakcie pracy.

5. „Wcześniejsza mapa Shire”, czerwone linie i niebieskie kropki pokazują szkice trasy przebytej przez hobbitów, ledwo widoczny ołówek ukazuje zmiany w nazwach lokalizacji.

6. „Helmowy Jar” naszkicowany by jak najlepiej unaocznić przestrzeń. Na dolnej części kartki widać tekst pracy egzaminacyjnej przypadkowego studenta.

7. „Zachodnia brama Morii”, pokolorowany rysunek ołówkiem pokazuje sekretne wejście do Morii. Ledwo widoczne macki wystające z wody zwiastują nadchodzące problemy wędrującej drużyny.

8. „Orthank” – wieża Sarumana, Tolkien testuje jak mogłaby wyglądać wieża w zależności od tego, z jakiego materiału mogłaby być wykonana i przez jakie istoty (elfy, orki lub hobbity). Rysunki pomagały pisarzowi zaleźć odpowiednie słowa do opisów.