10 zasad jak skutecznie manipulować społeczeństwem
Noam Chomsky krytyk amerykańskiej polityki zagranicznej i przemysłu mediowego – analizując rozwój największych koncernów informacyjnych w Stanach, ujawnił strategie manipulacji, jakimi posługują się elity władzy, by kontrolować społeczeństwo. Mimo iż pisał o tym już w latach 80., ujawnione przez niego techniki skutecznie stosowane są do dzisiaj.
Noam Chomsky wybitny amerykański filozof, działacz polityczny i profesor lingwistyki, sam siebie określa jako wolnościowego socjalistę i sympatyka anarchosyndykalizmu. Jest również wybitnym medioznawcą i krytykiem amerykańskiego systemu korporacyjnego w mediach, które jego zdaniem nie mają na celu informowania, ale dezinformację i kontrolę społeczeństwa. Odwrócenie uwagi publicznej od istotnych spraw i zmian podejmowanych przez elity polityczne i gospodarcze – to jest prawdziwy cel rzekomo wolnych mediów. Dzięki technice ciągłego zalewania rozrywką i udzielania nieistotnych wiadomości społeczeństwo kompletnie nie jest w stanie zrozumieć ani przyswoić podawanych informacji. Strategie te są tak skuteczne, że nawet społeczeństwa o wysokim poziomie edukacji poddają się sile tej władzy.
Za taki stan rzeczy Chomsky obwinia głównie korporacyjny system prywatnych mediów. Z definicji nie powinny być one zależne od władzy tak jak publiczne stacje, jednak sposób, w jaki funkcjonują, daje elitom realne możliwości kontroli. Dziennikarze, którzy mają dostęp do wysoko usytuowanych „źródeł” informacji (rządowych i korporacyjnych) chcąc utrzymać owe źródła, nie mogą powiedzieć publicznie nic negatywnego na temat ich lub reprezentowanych organizacji. W przeciwnym wypadku stracą cennego informatora. Dziennikarzom w zamian za lojalność i „dobrą prasę” podrzucane są więc od czasu do czasu tzw. dobre historie, drobne przecieki, a także dostęp do ekskluzywnych wywiadów.
Informacje nieoficjalne lub wycieki dają wrażenie dziennikarstwa śledczego, ale często są strategicznym manewrem stosowanym przez elity władzy. „To jest gorzka ironia dziennikarstwa źródłowego – najbardziej doceniani dziennikarze są właśnie najbardziej służalczy wobec władzy”. Chcąc dostać się do jak najlepszego źródła informacji, dziennikarze starają się przysłużyć władzy.
„Dziennikarze mają tendencje do przedstawiania historii, balansując pomiędzy przeciwstawnymi poglądami, ukazując problem jako konfrontację zwolenników i przeciwników zagadnienia. Tematy, jakie jak np. wywóz śmieci i zarządzanie odpadami omawiane są tylko jako konflikt pomiędzy rozwścieczonymi obywatelami, którzy sprzeciwiają się budowie wysypiska w ich okolicy, a władzami, ekologiami i przedstawicielami korporacji niż jako techniczne zagadnienie”.
To jednak tylko początek – poniżej 10 technik stosowanych przez władze do manipulacji społeczeństwa przez media.
1. Rozpraszanie uwagi
Kluczowym elementem kontroli społecznej jest odwrócenie uwagi od istotnych spraw i zmian dokonywanych przez polityczne i ekonomiczne elity, poprzez ciągłe rozpraszanie uwagi i zalew opinii publicznej nieistotnymi informacjami. Strategia odwrócenia uwagi jest kluczowa, aby zapobiegać zainteresowaniu społeczeństwa podstawową wiedzą z zakresu nauki, ekonomii, psychologii, neurobiologii i cybernetyki.
„Utrzymuj opinię publiczną odwróconą od realnych problemów społecznych, poprzez zniewolenie nieważnymi sprawami. Społeczeństwo musi być cały czas bardzo zajęte, bez czasu na myślenie”.
2. Wygeneruj problem i zaproponuj rozwiązanie
Ta metoda jest również określana jako „problem – reakcja – rozwiązanie”. Stwórz taką sytuację (problem), która wywoła u odbiorców żądanie podjęcia natychmiastowych kroków, mających na celu rozwiązanie problemu lub zapobieganie mu w przyszłości. Na przykład: pozwól, by rozprzestrzeniła się przemoc, aby społeczeństwo zgodziło się na zaostrzenie norm prawnych w ochronie własnego bezpieczeństwa, za cenę swojej wolności. Wykreuj kryzys ekonomiczny, aby usprawiedliwić radykalne cięcia świadczeń socjalnych.
3. Zmiany wprowadzaj stopniowo
Nie wprowadzaj radykalnych zmian drastycznie lecz stopniowo, przesuwaj granicę wytrzymałości i akceptacji krok po kroku, aż do granic wytrzymałości, rozbijając zmiany na kolejne lata. W ten sposób przeforsowano radykalne zmiany społeczno-ekonomiczne latach 80. i 90., które doprowadziły do ukształtowania się ekonomii neoliberalnej: minimum świadczeń, prywatyzacja, niepewność jutra, elastyczność zatrudnienia, masowe bezrobocie, wypłaty na niskim poziomie, brak gwarancji godnego zarobku – wprowadzenie takich zmian jednocześnie wywołałoby rewolucję.
4. Strategia odroczenia
Kolejny sposób na wprowadzenie niemile widzianej zmiany to przedstawienie jej jako „bolesnej konieczności”, którą koniecznie będziemy musieli wprowadzić w przyszłości.
Ludziom łatwiej jest zaakceptować widmo przyszłego poświęcenie, niż wprowadzić zmianę od razu. Ponadto społeczeństwa mają tendencję do naiwnej wiary, że „wszystko będzie dobrze” i że być może uda się uniknąć poświęcenia. Taka strategia daje więcej czasu na oswojenie się ze świadomością zmiany, a także przyjęcie jej w atmosferze rezygnacji, kiedy przyjdzie czas by wcielić ją w życie.
5. Mów do społeczeństwa jak do dziecka
Większość reklam i komunikatów kierowanych do opinii publicznej wykorzystuje język oraz sposób argumentowania, jakiego używa się, przemawiając do dzieci lub osób umysłowo chorych, a więc uproszczony i wręcz infantylny. Im bardziej chcesz zamglić obraz rzeczywistości swojemu rozmówcy, tym bardziej staraj się infantylizować komunikat. Dlaczego?
„Jeśli będziesz mówić do osoby, jakby miała ona 12 lat, to po wpływem sugestii prawdopodobnie odpowie lub zareaguje bezkrytycznie, tak jakby rzeczywiście miała 12 lub mniej lat”.
6. Skup się na emocjach, a nie na racjonalności
Wykorzystywanie emocji to klasyczna technika mająca na celu odstawienie racjonalnej analizy i zdrowego rozsądku jednostki na bok. Co więcej, użycie języka odpowiednio nacechowanego emocjonalnie daje możliwość podświadomego zaszczepienia idei, pragnień, lęków, niepokojów, impulsów, a przez to wywołanie określonych zachowań.
7. Utrzymuj ludzi w ignorancji
Uczyń społeczeństwo niezdolnym do zrozumienia metod sprawowania kontroli.
„Edukacja oferowana niższym klasom musi być na tyle uboga i na przeciętnym poziomie, aby przepaść ignorancji pomiędzy niższymi a wyższymi klasami utrzymywała się, a techniki kontroli pozostawały niezrozumiałe dla niższych klas”.
8. Promuj przeciętność
Spraw, aby społeczeństwo uwierzyło, że bycie głupim, wulgarnym i niewykształconym jest w porządku.
9. Wzmacniaj w ludziach poczucie winy
Pozwól, aby jednostki uwierzyły, że są jedyną osobą winną swoich niepowodzeń przez niedostatek inteligencji, zdolności lub własnych starań. Dzięki temu, zamiast buntować się przeciwko systemowi ekonomicznemu, który stawia jednostkę w niekorzystnej sytuacji, będzie ona żyła w poczuciu winy i dewaluacji własnej wartości, prowadząc do depresji. W takim stanie osoba stanie się bierna i niezdolna do podejmowania działań mających na celu zmianę systemu. Bierność oznacza brak rewolucji.
10. Poznaj ludzi lepiej niż oni są w stanie poznać siebie
Przez ostatnich 50 lat szybki postęp w nauce spowodował rosnącą przepaść pomiędzy zasobami wygenerowanej wiedzy a tym, co jest dostępne (i tłumaczone) dla szerokich mas. Dzięki biologii, neurobiologii i psychologii elity władzy są w stanie posiąść zaawansowaną wiedzę na temat jednostek, jak i społeczeństwa, co pozwala im poznać człowieka lepiej, niż on sam może znać siebie. Oznacza to, że będąc w posiadaniu tej wiedzy można mieć większą kontrolę nad jednostkami, niż one same nad sobą.
