25 najważniejszych wydarzeń w dziejach Ziemi

Nasza planeta ma już 4,5 miliarda lat. Nie wiem, czy pamiętacie, ale trochę się przez te lata działo. Poniżej prezentujemy 25 najważniejszych wydarzeń, które wpłynęły na obecny kształt naszego świata – od ewolucyjnych skoków po niszczące uderzenia asteroid.

1. Ziemia się rodzi – 4,5 miliarda lat temu.

Na początku był obłok pyłu i odłamków skał, otaczający młode Słońce. Niektóre z tych skał zderzały się ze sobą, aż w końcu powstałe obiekty były na tyle duże, że dzięki sile grawitacji, przyciągały inne. Tak powstała nasza Ziemia. Księżyc, prawdopodobnie powstał „chwilę” później, po kolizji większego obiektu z naszą planetą. Skutkiem tego było powstanie orbitujących odłamków skał, z których później powstał nasz satelita.

2. Początki życia – 4,3 miliarda lat temu.

Tak naprawdę nikt nie wie kiedy rozpoczęło się życie. Najstarsze udokumentowane skamieliny jednokomórkowych organizmów mają 3,5 miliarda lat. Więc przypuszcza się, że życie mogło powstać niedługo przed tym. Niestety dokładnie nie wiemy w jaki sposób powstały pierwsze organizmy ani jak wyglądały.

3. Uczymy się korzystać z energii słonecznej – 3,4 miliarda lat temu.

Życie jakie znamy potrzebuje energii aby przetrwać. A największym źródłem energii na Ziemi jest Słońce. Niektóre z pierwszych mikroorganizmów w drodze ewolucji wykształciły umiejętność wytwarzania cukrów z prostszych cząstek, za pomocą energii słonecznej. Ten proces nazywa się fotosyntezą. Ale w odróżnieniu od zielonych roślin, spotykanych obecnie, pierwsze organizmy nie wydalały tlenu, także atmosfera była go pozbawiona.

4. Początki ruchów tektonicznych – 3 miliardy lat temu.

Obecnie powierzchnia Ziemi jest podzielona na skalne fragmenty, które są w nieustannym ruchu. Procesy te, to tak zwane ruchy płyt tektonicznych, które trwają juz od 3 miliardów lat. Zapoczątkowały one istnienie pierwszego kontynentu, zwanego „Ur”.

5. Utlenienie atmosfery – 2,4 miliarda lat temu.

Przez całą pierwszą połowę istnienia Ziemi, w atmosferze nie było praktycznie żadnego tlenu. Ale wtedy niektóre bakterie, dzięki procesowi fotosyntezy, zaczęły wytwarzać cukier z dwutlenku węgla i wody, zupełnie jak dzisiejsze rośliny. Te mikroby, jako produkt uboczny, wyrzucały tlen, tworząc atmosferę jaką znamy dzisiaj. Istnieje hipoteza,  głosząca, że to pierwsze natlenienie mogło spowodować zlodowacenie naszej planety.

6. Symbiogeneza – 2-1 miliarda lat temu.

Pierwsze organizmy były prostymi komórkami, tak jak dzisiejsze bakterie, ale niektóre z nich stały się bardziej złożone. Tak powstały eukarionty – organizmy zbudowane z komórek posiadających jądro komórkowe z chromosomami. Zaczęły one wykształcać wyspecjalizowane narządy a także miały nowe źródło energii – mitochondria. Każde zwierzę czy roślina, którą widzimy jest eukariontem.

7. Pierwszy podział na płcie – 1,2 miliarda lat temu.

Pomiędzy czasem 1,8 miliarda a 800 milionów lat temu, zachowane skamieliny nie pokazują żeby cokolwiek się wtedy działo. Jednak za kulisami ewoluuje mechanizm zwany podziałem płciowym. Nie wiemy dokładnie dlaczego, ani kiedy niektóre organizmy przestały rozmnażać się dzieląc i zaczęły używać mechanizmu płci. Ale zdecydowanie stało się to około 1,2 miliarda lat temu – wskazują na to zachowane skamieliny glonów.

8. Powstanie życia wielokomórkowego – 1 miliard lat temu.

Po raz pierwszy w dziejach Ziemi, życie nie składało się wyłącznie z pojedynczych komórek. W tym czasie łączyły się one, tworząc większe twory takie jak usta, kończyny czy narządy zmysłów. Ciężko jest stwierdzić kiedy dokładnie nastąpiła ta zmiana. Mamy dostęp do skamielin złożonych organizmów, datowanych na 2,1 miliarda lat, ale mogły być to wyłącznie kolonie prostych bakterii. Różne grupy organizmów prawdopodobnie wyewoluowały niezależnie, a rośliny zrobiły to wcześniej niż zwierzęta.

9. Zamrożona planeta – 850-635 milionów lat temu.

Ziemia zamarzała dwukrotnie na przestrzeni 200 milionów lat. Lód rozciągał się na całej powierzchni od biegunów po równik. Drugie zamarznięcie mogło przyczynić się do zapoczątkowania ewolucji pierwszych zwierząt.

10. Eksplozja Kambryjska – 535 milionów lat temu.

Wkrótce po tym jak na Ziemi pojawiły się zwierzęta, ewolucja przeszła dwa wielkie okresy przyspieszenia. Wydaje się, że każda grupa obecnie znanych zwierząt ma swoje korzenie w Eksplozji Kambryjskiej. Po tym wydarzeniu, 489 milionów lat temu, w ordowiku, nastąpił bujny rozwój flory, zwłaszcza sinic, zielenic i krasnorostów, a także form zwierzęcych zamieszkujących w tym okresie wyłącznie zbiorniki morskie.

11. Rośliny kolonizują ląd – 465 milionów lat temu.

Niektóre ze zwierząt wyszły na ląd już 500 milionów lat temu, ale można powiedzieć, że były to jedynie odwiedziny – być może w celu złożenia jaj z dala od drapieżników. Rośliny były pierwszymi organizmami, które na stałe zagościły na lądzie. Początkowo ściśle spokrewnione z morskimi glonami, jednak po wyjściu na ląd dość szybko wyewoluowały.

12. Pierwsze masowe wymieranie – 460-430 milionów lat temu.

Ordowik był czasem, gdzie życie rozkwitało. Jednak pod koniec tego okresu miało miejsce tak zwane „wymieranie ordowickie”, które wydarzyło się 438 milionów lat temu. Wymarło wtedy około 85% gatunków (ponad 100 rodzin). Największe zmiany objęły ramienionogi, mszywioły, trylobity, a także graptolity i konodonty.
Do gwałtownego wymierania ordowickiego mógł się przyczynić wybuch bliskiej supernowej lub rozbłysk gamma, co mogło spowodować zaburzenia w Układzie Słonecznym oraz przyjęcie przez Ziemię dużej dawki promieniowania gamma. Na skutek tych wydarzeń dominującymi organizmami stają się ryby.

13. Ryby wychodzą na ląd – 375 milionów lat temu.

Kiedy rośliny już na dobre zadomowiły się na lądzie, następnym krokiem było pojawienie się tam zwierząt. Pierwsze były owady – około 400 milionów lat temu. Ale wkrótce za nimi wyszły większe kręgowce, takie jak Tiktaalik – ryba, która wyglądająca jak salamandra. Stworzenia takie wyewoluowały wkrótce cztery kończyny i dały początek płazom, gadom i ssakom. Można powiedzieć, że dobrze się stało, że zwierzęta wyszły na ląd akurat wtedy – wkrótce po tym miało miejsce wymieranie dewońskie, które przyczyniło się do eliminacji wielu wodnych stworzeń.

14. Początek panowania gadów – 320 milionów lat temu.

W momencie pojawienia się gadów, które wyewoluowały z płazów, Ziemia była w okresie epoki lodowcowej. Gady, w odróżnieniu od swoich przodków posiadały twardą, łuskowatą skórę i składały jaja z twardymi skorupami, których nie musiały zostawiać w wodzie. Dzięki tej przewadze szybko zdobyły dominującą pozycję wśród zwierząt lądowych.

15. Pangea – 300 milionów lat temu.

Po raz pierwszy w dziejach Ziemi wszystkie kontynenty połączyły się, tworząc jeden masywny superkontynent, zwany jako Pangea. Otoczony był on przez ocean zwany Panthalassa i utrzymał się do czasu 175 milionów lat temu, kiedy to zaczął się rozpadać. Pozostałości po nim utworzyły nasze obecne kontynenty.

16. Wielkie wymieranie – 252 miliony lat temu.

Kiedy rozwój gadów rozkwitał w najlepsze, Ziemia musiała zmierzyć się z nowym zagrożeniem. Wymieranie permskie było największą masową zagładą w dziejach naszej planety, eliminując ok. 96% organizmów morskich i podobną liczbę organizmów lądowych. Nie jesteśmy pewni, co spowodowało wymieranie permskie. Najbardziej prawdopodobnym winowajcą są masowe erupcje wulkanów, które uformowały trapy syberyjskie. Rezultatem wielkiego wymierania była ewolucja dinozaurów.

17. Pierwsze ssaki – 220 milionów lat temu.

W tym samym czasie, kiedy dinozaury rozprzestrzeniały się i rozwijały, wyewoluowały pierwsze ssaki. Ich przodkami były gady zwane cynodontami, z pyskami przypominającymi psie oraz wąsami, spotykanymi obecnie u kotów. Wczesne ssaki, takie jak morganukodont, były małe i aktywne wyłącznie w nocy. Mogło to spowodować wyewoluowanie stałocieplności, która pozwalała na utrzymanie stałej temperatury ciała.

18. Wymieranie triasowe – 201 milionów lat temu.

Dinozaury rozwijają się na lądzie, a w wodzie gigantyczne wodne gady, zwane ichtiozaurami, stają się głównymi drapieżnikami. W tym okresie nastąpiła kolejna katastrofa. Nikt nie wie jaka była przyczyna wymierania triasowego, ale spowodowało ono wyginięcie 80% gatunków. Jako rezultat, dinozaury stały się dominującymi zwierzętami i wkrótce zaczęły osiągać gigantyczne rozmiary. Największy gatunek, którego masę znamy, Dreadnoughtus schrani, ważył 59,3 tony.

19. Pierwsze ptaki – 160 milionów lat temu.

Ptaki wyewoluowały od opierzonych dinozaurów – dzisiejsze ptaki to właściwie Welociraptory z dziobem zamiast pyska i skrzydłami zamiast ramion. Jeden z najbardziej znanych wczesnych ptaków, Archaeopteryx, żył 150 milionów lat temu.

20. Rozkwit kwiatów – 130 milionów lat temu.

Może to wydawać się dziwne, ale kwiaty są stosunkowo nowym wynalazkiem. Rośliny lądowe istnieją od 465 milionów lat, ale przez dwie trzecie tego okresu kwiaty nie istniały. Rozkwitające rośliny pojawiły się w środku ery dinozaurów. Pokrewne im trawy pojawiły się jeszcze później. Najstarszą skamielinę trawy ocenia się na 70 milionów lat, aczkolwiek trawy mogły wyewoluować nieco wcześniej.

21. Zagłada dinozaurów – 65 milionów lat temu.

65 milionów lat temu wielki kawałek skały uderzył w miejsce, zwane dziś Meksykiem. Eksplozja była dewastująca, aczkolwiek jej następstwa były jeszcze gorsze. Chmury pyłu zostały wyrzucone w atmosferę, blokując światło słoneczne, sprowadzając na Ziemię chłód i ciemność, powodując piątą (i ostatnią) masową zagładę. Dinozaury są najbardziej znanym przykładem, jednak ucierpiały też pterozaury oraz wodne gady.

22. Ewolucja pierwszych naczelnych – 60-55 milionów lat temu.

Niemal chwilę po zagładzie dinozaurów, ssaki wykształciły umiejętność odżywiania swoich młodych jeszcze w macicy, dzięki łożysku, zupełnie tak jak dzisiejsi ludzie. Wkrótce, niektóre z nich wyewoluowały do pierwszych ssaków naczelnych. Było to impulsem dla pojawienia się małp, małp człekokształtnych oraz ludzi. Jednak pierwsze z nich były dość małymi stworzeniami. Najstarszy znaleziony szkielet ssaka naczelnego, zwany Archicebus achilles, ważył nie więcej niż 30 gramów. Pierwsze naczelne żyły w gorących i wilgotnych tropikach Azji.

23. Powstanie fotosyntezy C4 – 32-25 milionów lat temu.

Rośliny pracowicie zbierały światło słoneczne, tworząc cukier, przez setki milionów lat, w procesie zwanym fotosyntezą. Ale dopiero niedawno niektóre z nich znalazły lepszy sposób. Fotosynteza C4 jest duża bardziej efektywna niż zwykła fotosynteza, pozwalając roślinom żyć w trudniejszych warunkach. Dzisiejsi naukowcy starają się zmienić ryż, aby korzystał z fotosyntezy C4, by poradzić sobie z przeludnieniem.

24. Pierwsze hominidy – 13-7 milionów lat temu.

Pierwsze małpy człekokształtne pojawiły się w Afryce około 25 milionów lat temu. Wtedy, w którymś momencie, grupa będąca przodkami współczesnych ludzi, odłączyła się od grupy będącej przodkami współczesnych małp człekokształtnych. Ciężko stwierdzić dokładnie kiedy to miało miejsce, ale dzięki nowoczesnej genetyce i odkryciom archeologicznym, możemy ustalić ten czas z pewną dokładnością. Pierwszym znanym hominidem był Sahelantrop, który żył na Ziemi około 7 milionów lat temu.

25. Początek gatunku ludzkiego – 200 tysięcy lat temu.

Nasz gatunek, homo sapiens, jest bardzo młody. Istniejemy jedynie przez jedną-piątą miliona lat. W tym czasie, zaczynając w Afryce – miejscu naszych „narodzin”, opanowaliśmy każdy kontynent a nawet pobliską przestrzeń kosmiczną. Nasze działania mogą jednak przyspieszyć szóstą masową zagładę i spowodować najszybszą w historii zmianę klimatu. Jesteśmy równocześnie jedynym gatunkiem, który zebrał wiedzę o historii Ziemi.