Jak stres ojca wpływa na jego późniejsze potomstwo

Czy stres rodzica może odbić się na jego potomstwie? Najnowsze badania wskazują, że informacja o stresie może zostać przekazana nawet w spermie ojca.

Zacznijmy od dwóch truizmów. Po pierwsze, stres negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne i fizyczne tak dorosłych, jak i dzieci. Po drugie, negatywne doświadczenia z przeszłości rodziców mogą odbijać się na życiu i dobrostanie ich potomstwa. Stwierdzenia dość proste i sformułowane na tyle ogólnie, że łatwo ich bronić. Co się jednak stanie, jeśli je połączymy, sprowadzając jednocześnie do poziomu biologicznego i relacji ojciec-dziecko? Tracy Bale z Uniwersytetu Medycznego w Maryland wraz z zespołem wykazała, że stres męskiego rodzica w jakiś sposób zostaje przekazany potomstwu, co odbija się na rozwoju jego mózgu. No właśnie. W jaki sposób?

Stres zapisany w spermie

Punktem wyjścia dla badań były obserwacje i teorie głoszące, że udział rodziców w tragicznych historycznych wydarzeniach, w tym konfliktach zbrojnych, odbijał się później na stanie zdrowia następnego pokolenia. Aby sprawdzić tę korelację, przeprowadzono eksperymenty na myszach, niestety poprzez wymuszanie na nich reakcji stresowych. Wyniki wskazały na obserwowalną różnicę w reakcji u tych myszy, których ojcowie, jeszcze przed ich poczęciem, byli stymulowani w ten sam sposób.

Z jasnych względów jest to wiadomość przynajmniej mocno problematyczna i nieoczywista. Chociażby dlatego, że zakłada, iż w jakiś sposób informacja o środowisku życia zostaje przekazana przez ojca w momencie poczęcia. W spermie musiałaby być zapisana wiadomość o przeżytej traumie. Jak ujęła to dr Jennifer Chan, „pomysł, że komórka może odpowiadać na cokolwiek, co wydarza się w środowisku  naprawdę dziwi ludzi”.

 

 

Stres (niestety) ma znaczenie

Szukając odpowiedzi na pytanie o to, jak to jest w ogóle możliwe, udało się wskazać na komórki, które wchodzą w interakcję ze spermą, wspierając z kolei jej komórki we wzroście. Posiadają one pęcherzyki pozakomórkowe (ważne w komunikacji międzykomórkowej),  w których może, zdaniem Chan, zapisywać się pamięć o przeżytych przez ojca stresach.  Badania i wysuwane na ich podstawie przypuszczenia zostały potwierdzone w eksperymencie ze sztucznym zapłodnieniem, w którym komórka jajowa pochodziła od tej samej myszy, a plemniki odpowiednio od samca niepoddanego i poddanego stresowi.

Jednak co jeszcze ciekawsze, analiza próbek ludzkiej spermy wykazała niewielkie zmiany w niekodowanym RNA u mężczyzn, którzy kilka miesięcy wcześniej zgłaszali, że są w stresie. Warto dodać, że chodziło tu o codzienne niekomfortowe sytuacje, typu ważny egzamin, a nie większe traumy. Poza tym autorzy w innym miejscu potwierdzają, że podobna informacja o przeżytych stresach jest przekazywana także przez matkę i może wpływać na rozwój dziecka.

Naukowcy są zgodni, że tego typu wyniki przyczynią się do rozwoju wiedzy na temat wpływu środowiska rodziców i znaczenia stresu dla zdrowia noworodka, co zresztą mogłoby także wpłynąć na praktykę diagnostyczną. Wreszcie, od jakiegoś czasu neuronauka podkreśla fakt, iż ludzki mózg rozwija się w stałej interakcji ze środowiskiem i wyewoluował dla jej usprawnienia, a kolejne badania wskazujące na znaczenie tej relacyjności tylko tę wizję potwierdzają.