Osobowość histrioniczna – jeszcze ekscentryczność czy już patologia?

Prawie każdy z nas zna jakąś specyficzną i nieco dziwną osobę. Czy zawsze jej zachowanie jest świadomym wyborem, czy może stać za tym nieprawidłowe ukształtowanie psychiki? W naszym cyklu o zaburzeniach osobowości dziś zajmiemy się zjawiskiem, jakim jest osobowość histrioniczna – ciekawa i przykuwająca uwagę…

Osobowość histrioniczna – skąd się bierze?

Nazwa „histrioniczne zaburzenie osobowości” wzięła się od greckiego słowa histrio – aktor. Po raz pierwszy opis osobowości histrionicznej pojawił się w kryteriach DSM w 1968 r. Jej głównym wyznacznikiem jest potrzeba nieustannego zwracania na siebie uwagi. DSM-IV-TR zakłada istnienie ośmiu charakterystycznych cech takiej osobowości m.in. prowokacyjne zachowanie, ekspresyjny i ubogi w szczegóły sposób mówienia, czy dramatyzowanie własnych przeżyć. Pacjent musi posiadać co najmniej pięć z nich, by mogła zostać postawiona diagnoza. System kryteriów ICD-10 zakłada z kolei sześć kryteriów: dramatyzowanie i teatralność, nadmierne skoncentrowanie na sobie czy powierzchowna emocjonalność, z których spełnione muszą być co najmniej cztery z nich.

Podobnie jak w przypadku pozostałych zaburzeń osobowości, osobowość histrioniczna ma prawdopodobnie genezę dwojakiego rodzaju: biologiczną (predyspozycje genetyczne i temperamentalne), jak i środowiskowe (styl wychowywania przez opiekunów). Osobowość histrioniczna często wykształca się w przypadku dzieci, które musiały rywalizować z rodzeństwem o uwagę opiekunów lub gdy rodzice również byli histrioniczni – zachodzi zarówno dziedziczenie cech, jak i uczenie się przez dziecko zachowania od starszych wzorców.

Być w centrum uwagi – po czym można rozpoznać histrioniczne zaburzenie osobowości?

Osobę histrioniczną trudno przegapić – jej zachowanie jest bardzo specyficzne i rzuca się w oczy. Bardzo uzewnętrznia emocje i próbuje zwrócić na siebie uwagę. Osoby takie uznawane są za dusze towarzystwa – dowcipkują, głośno wypowiadają własne zdanie, wtrącają się do dyskusji i gestykulują dramatycznie i teatralnie. Próbują także przypodobać się towarzystwu – co ciekawe, podobnie mogą zachowywać się przy… terapeucie. Osobowość histrioniczna charakteryzuje się także skłonnością do nadmiernego uwodzenia i nieadekwatnych w danej sytuacji prowokacji seksualnych, choć jednocześnie ich życie intymne wygląda zazwyczaj całkiem zwyczajnie. Osoby histrioniczne potrafią być kapryśne, łatwo nudzą się partnerami, ciągle szukają nowych bodźców, często zdradzają. Jednocześnie bardzo cierpią, gdy nie uzyskują od otoczenia odpowiedniej ilości atencji i zainteresowania. Może pojawić się wówczas złość, żal i depresja. Osobowość histrioniczna znajduje ujście także w wyzywającym i bardzo efektownym stroju, rodzaju uczesania czy makijażu. Do tego, histrionik potrafi tak teatralizować swoje głośne wypowiedzi, że niektórzy uważają, że… parodiuje sam siebie.

Czy osobowość histrioniczna to podstawa do leczenia?

Podobnie jak pozostałe zaburzenia osobowości, osobowość histrioniczna sama w sobie nie jest chorobą, może jednak bardzo zaburzać funkcjonowanie jednostki w społeczeństwie. Na terapię histrionik często trafia za namową bliskich, zmęczonych jego ciągłym dążeniem do bycia w centrum uwagi i „kaprysami”. Jednak osoba histrioniczna również może cierpieć na przykład, gdy wydaje jej się, że otoczenie nie poświęca jej wystarczającej ilości czasu – pojawia się poczucie odrzucenia i depresja. Tak jak w innych zaburzeniach osobowości podstawą leczenia jest psychoterapia. Terapeuta stara się wypracować z pacjentem dystans do własnej postaci, sposób komunikacji z otaczającym ją światem oraz sposoby wyrażania siebie zgodne z normami społecznymi. Niekiedy terapia wzmacniana jest farmakoterapią w przypadku zaburzeń lękowych czy depresyjnych. Terapia trwa niekiedy kilka lat, pomaga jednak efektywnie radzić sobie histrionikowi z problemami wynikającymi z ukształtowania jego osobowości.

 

Na podstawie: Groth, J. Histrioniczne zaburzenie osobowości. W: Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej (red.: L. Cierpiałkowska, E. Soroko)., Wydawnictwo Naukowe UAM.