Historia piwa
Obraz Arturo Petrocelli „Piwo pijący mnisi”, wikipedia.org
Piwo, jeden z najpopularniejszych trunków na świecie. Jaka jest jego historia?
Do 4000 lat p.n.e. nie ma żadnych udokumentowanych dowodów na temat piwa. Pierwsze zapisy na temat tego trunku pochodzą z Mezopotamii, to właśnie tam Sumerowie wykuli na glinianych tabliczkach przepis na piwo orkiszowe. Pozostawili oni po sobie kilka śladów na temat piwa.
Pierwsze piwa wyrabiano przez umieszczenie chleba z wodą w glinianych naczyniach. Piwo takie było niefiltrowane, często dodawano do niego zioła, miód lub owoce. W późniejszych czasach piwo na tabliczkach glinowych miało nazwę Sikaru. Sikaru jako napój bogów jest opisywany w poemacie bogini piwa. Złocisty napój jest wspomniany także w eposie o Gilgameszu, istnieje historia o Enkidu który był w połowie człowiekiem, w połowie zwierzęciem i dzięki wypiciu piwa stał się człowiekiem.
Sumerowie produkowali ciemne i mocne piwo dla mężczyzn i słabsze (pszeniczne) dla kobiet. Opiekunkami piwa były boginie, dlatego było wytwarzane wyłącznie przez kobiety. W późniejszych czasach Babilończycy rozpoczęli warzenie coraz większej ilości rodzajów piwa m.in. piwo czerwone. Każdy obywatel miał dziennie zapewnione od 3 do 5 litrów tego trunku. To właśnie oni zapoczątkowali dodawanie chmielu. O randze piwa znaczy także fakt, że zostało wspomniane w Kodeksie Hammurabiego.
Tabliczka z racjami piwnymi, autor Jim Kuhn, wikipedia.org
W Egipcie natomiast piwo doczekało się własnego hieroglifu i miało niewiele mniejszą rangę niż chleb. Należy jednak pamiętać, że piwo w czasach starożytnych nie zawierało dużej ilości alkoholu i było raczej pożywną papką niż płynem. Wyjątkiem było egipskie piwo przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn zawierające do 15% alkoholu.
Najstarszy odkryty browar znajdował się Górnym Egipcie. W czasach starożytnej Grecji i Rzymu piwo straciło swoją pozycję i było uważane za gorszy napitek od wina.
W czasach średniowiecznych aż do XII wieku warzyć piwo mogły tylko klasztory. Niektóre klasztory czyniły to już od IV wieku. Piwo było wtedy gęste i ciemne o niewielkiej zawartości alkoholu, często zastępowało skażoną wodę. Od XII wieku zaczęły działać browary miejskie i dworskie. Już nie tylko klasztory posiadały możliwość warzenia trunku.
Regulacje dotyczące piwa wprowadził Karol Wielki. Powstał wtedy urząd intendenta, osoby nadzorującej warzenie piwa i jego jakości. W średniowieczu dbano również o to, aby dany rynek oferował jak najwięcej trunków lokalnych.
Ciekawostką jest, że w 1378 gdański cech piwa zbuntował się przeciwko sprowadzaniu piwa warszawskiego. Zaczęto stosować również kary za złą jakość wyrobu. Najsłynniejszym dokumentem, dotyczącym jakości piwa było wydane przez Wilhelma IV „Bawarskie prawo czystości”. W Niemczech ustanowiono w 1994 roku Dzień piwa niemieckiego obchodzony w dzień wprowadzenia tej ustawy.
W średniowieczu wyrób zaczynał się od moczenia ziarna trwającego 4 dni, po którym ziarna rozkładano na klepisku, by zaczęły kiełkować. Kolejno oddzielano kiełki od ziaren i słód poddawano suszeniu lub prażeniu. Następnym etapem było śrutowanie słodu, zacieranie go z wodą i filtrowaniu. Taki produkt gotowano i dodawano do niego chmiel i poddawano fermentacji. Ostatnim etapem było przelanie piwa do beczek i taki produkt trafiał na rynek.
Browarnictwo rozwijało się, było coraz więcej miast znanych ze swych lokalnych piw. W XVI powstał kolejny, sławny do dziś gatunek piwo koźlak.
W XVII wieku niepokoje w Europie odbiły się na browarnictwie. Załamał się handel, browary były niszczone lub zamykane. Kryzys nie trwał jednak długo i w XVIII wieku browarnictwo znowu rusza pełną parą. To wtedy powstaje piwo porter, lager i pilzner. Ruszają takie marki jak Heineken czy Guinness.
Jak wyglądała historia złocistego trunku w Polsce?
Piwo znane było już u ludów prasłowiańskich. Było znane wcześniej niż wino, zostało wspomniane także przez Galla Anonima. Sam Bolesław Chrobry był wielbicielem tego trunku (nosił nawet miano piwosza), a Leszek Biały tłumaczył swoją nieobecność w wyprawie krzyżowej tym, że w Ziemi Świętej nie ma piwa. Piwo przez wieki było uznanym trunkiem na ziemiach polskich, pite zarówno przez magnaterię i szlachtę, jak i przez mieszczan i chłopów.
W XVII doszło do załamania rynku browarniczego w Polsce. Wojny, rosnąca popularność innych trunków takich jak wódka, a także spadek jakości wyrobów polskich wpłynęły na coraz mniejszą liczbę browarów. Zaczęto wtedy importować zagraniczne piwa. Polskie browarnictwo zaczęło ponownie rozwijać się w XIX wieku, niestety proces ten przerwała I Wojna Światowa. II Wojna Światowa przyniosła ze sobą jeszcze większe straty, browary były zamykane i grabione przez Niemców, a Polska zajmowała przedostatnie miejsce w Europie pod względem spożycia piwa. Po wojnie browary przejął Skarb Państwa, powstają nowe ośrodki produkujące piwo np. w Leżajsku, Łomży czy Warce.
Piwo znowu zaczęło być popularnym trunkiem. Po zmianach ustrojowych jego popularność nie słabnie, większość browarów została wykupiona przez wielkie firmy, prężenie zaczęło rozwijać się też piwowarstwo lokalne. Dzisiaj to głównie kraje Europy Środkowej, w tym Polska są w światowej czołówce spożycia piwa.
Źródła:
