Dlaczego niektórzy wierzą, a inni nie wierzą w Boga? Odpowiedz na 3 pytania, żeby sprawdzić, do której grupy należysz.
Zgodnie z danymi CEBOS-u z 2015 roku tylko 56% Polaków deklaruje niezachwianą wiarę w Boga. W ciągu ostatnich dziesięciu lat zmniejszyła się liczba osób wierzących w zbawienie oraz życie po śmierci.
Dlaczego niektórzy z nas są religijni a inni nie? Spośród wielu odpowiedzi przedstawiamy Wam interpretację zaproponowaną przez amerykańskich psychologów.
Co więcej opracowali oni test, pozwalający na ocenę, w jakim stopniu każdy z nas jest skłonny do reprezentowania myślenia religijnego. Tak więc …. Zacznijmy od testu!
Pytania
Pytanie 1: kij do baseballa i piłka kosztują razem 1,10 $. Pałka kosztuje o jednego dolara więcej niż piłka. Ile kosztuje piłka?
Pytanie 2: 5 maszynom zajmuje 5 minut, aby wyprodukować 5 przedmiotów. Ile czasu zajmie wyprodukowanie 100 maszynom 100 przedmiotów?
Pytanie 3: na jeziorze rosną lilie wodne. Każdego dnia powierzchnia ich liści się podwaja, tym sposobem w 48 dni pokryją one całą taflę wody. Ile czasu zajęłoby pokrycie tylko połowy jeziora?
Zrobione? Zanotujcie swoje odpowiedzi
Jeśli teza Gervaisa i Norenzayana jest słuszna Twój wynik może pokazać, czy jesteś wierzący.
Badanie przy użyciu tego testu zostało przeprowadzone wśród losowo wybranych 179 kanadyjskich studentów. Po wykonaniu zadania logicznego byli pytani o swoją praktykę religijną, przekonania oraz wiarę w siły nadprzyrodzone (w tym Boga, anioły i diabła).
Wyniki są następujące:
„Jak zakładała hipoteza, myślenie analityczne było negatywnie skorelowane z pomiarem poziomu myślenia religijnego. Wynik pokazał, że tendencja do zastępowania rozumowania intuicyjnego myśleniem analitycznym wiązała się z niedowierzaniem religijnym, wspierając dotychczasowe ustalenia”.
A więc im bardziej religijny był dany student, tym mniej prawdopodobne, aby wykazał się rozumowaniem analitycznym odpowiadając na trzy pytania. Im lepiej studenci wypadki rozwiązując pytania, tym mniej prawdopodobne, że mieli silne przekonania religijne.
Poprawne odpowiedzi
W tym momencie zastanawiasz się pewnie jak dobrze odpowiedziałeś na pytania. Wszystkie trzy są pozornie proste – na każde przychodzi nam do głowy oczywista odpowiedź: 10 centów, 100 minut i 24 dni. Brzmi znajomo?
Jeśli to były twoje odpowiedzi, które Gervais i Norenzayan scharakteryzowali jako „intuicyjne”, to jest szansa, że jesteś jednym z 56% Polaków wierzących w Boga.
Jeśli jednak Twoje odpowiedzi były jak stwierdzili to autorzy „analityczne” (określane również jako „poprawne”), prawdopodobnie jesteś w drugiej grupie, która nie wyznaje wiary.
Pytanie 1:
Chociaż szybka intuicyjna odpowiedzi brzmi 10 centów, chwila refleksji prowadzi do wniosku, że jeżeli koszt piłki wynosi X, to koszt pałki to X + 1.
x + (x + 1) = 1,10
2x + 1 = 1,10
2x = 0,10
x = 0,05 czyli 5 centów
Odpowiedź: piłka kosztuje 5 centów, a pałka 1,05$, w sumie 1.10$.
Pytanie 2:
Twój mózg wręcz krzyczy, że odpowiedź musi wynosić 100. Ponieważ twoja intuicja widzi wzór 5-5-5 w pierwszym przykładzie, odtwarza go w kolejnym: 100-100-100 bo wygląda to dobrze. Ale jeśli 5 maszynom zajmuje 5 minut do wykonania 5 obiektów, to nie oznacza, że wykonują one pracę 20 razy szybciej w 20 tyle maszyn by wyprodukować 20 razy więcej obiektów.
Zajmie im to tak samo 5 minut na 100 maszyn do stworzenia 100 przedmiotów. Zajmie to również 5 minut na 1000 maszyn do wyprodukowania 1000 obiektów i tak dalej, ponieważ każda maszyna produkuje jeden obiekt w pięć minut. To jest tempo produkcji maszyn i nie zmieni się to bez względu na to, ile maszyn używasz na raz.
Odpowiedź: zajęłoby to 5 minut.
Pytanie 3:
Sztuczka polega na tym, że liście lilii rosną w postępie geometrycznym, a nie arytmetycznym. Na dzień przed dniem nr 48, staw byłby tylko w połowie pokryty liśćmi; dzień wcześniej – w jednej czwartej; dzień wcześniej w jednej ósmej; jednej szesnastej itd. Cofając się dwa tygodnie wstecz czyli do dnia nr 34, będzie ci trudno znaleźć jakiekolwiek liście na jeziorze.
W tym dniu jezioro będzie pokryte tylko w 1/16384, będzie to jakieś 0,006% powierzchni jeziora. Wyobraź sobie, jak potężny mikroskop trzeba by zastosować, by wykryć jakiekolwiek lilie w dniu nr 1.
Odpowiedź: staw będzie w połowie pokryty liśćmi w 47 dniu.
Wnioski
Czy autorzy sugerują, że ludzie religijni są niemądrzy? Psychologowie nie zajmują żadnego stanowiska w tej sprawie, zaznaczając we wnioskach:
„Zastrzegamy, że obecne badanie nie podejmuje głosu w kwestii długotrwałej debaty na temat rzeczywistej wartości racjonalności lub przekonań religijnych … albo w kwestii zalet analitycznego myślenia lub intuicyjnego w podejmowaniu optymalnych decyzji”.
Zamiast tego Gervais i Norenzayan zbliżają się w stronę opinii noblisty Daniela Kahneman’a, że ludzkie poznanie może zostać wyrażone jako interakcja dwóch „systemów.”
Pierwszy system to szybkie, niemal instynktowne podejmowanie decyzji, które wywołuje natychmiastowy, bezrefleksyjny osąd. Drugi system jest powolnym, pełnym wysiłku procesem, który opiera się na naszych umiejętnościach do rozumowania analitycznego.
Spośród tych dwóch systemów:
„Pierwszy opiera się na oszczędnej heurystyce, przynosząc intuicyjne odpowiedzi, podczas gdy drugi opiera się deliberatywnym, analitycznym procesie. Mimo, że oba systemy mogą niekiedy funkcjonować równolegle, system 2 często zastępuje wkład systemu nr 1”.
„Dostępne dowody i teoria sugerują, że zbieżny zestaw intuicyjnych procesów poznawczych ułatwia i wspiera przekonania o czynnikach nadprzyrodzonych, które są centralnym elementem wierzeń religijnych na całym świecie … dlatego wiara religijna nosi wiele znamion pierwszego system przetwarzania informacji”.
Ponieważ „wiara religijna wyrasta z szeregu zbieżny intuicyjnych procesów, a proces analityczny może hamować lub zastąpić intuicyjne podejście, analityczne myślenie może podważyć intuicyjne wsparcie dla przekonań religijnych”. Widząc zatem ludzi przez pryzmat Kahnemanian można stwardzić więc, że „analityczne myślenie może być jednym ze źródeł niedowierzania religijnego”.
Poziom inteligencji a religijność nie jest z resztą uniwersalnym czynnikiem, różne badani wykazują odmienne zależności dla poszczególnych regionów i krajów świata.
Przykładowo metaanaliza danych wskazuje na ujemną korelację pomiędzy poziomem inteligencji a religijnością wśród amerykańskich protestantów. Na poziomie indywidualnym wykształcenie jest dodatnio skorelowane z wiarą w boga w krajach afrykańskich, jak i negatywnie w krajach zachodnich. Częstotliwość wizyt w kościele jest jednak dodatnio skorelowana z poziomem wykształcenia w krajach anglojęzycznych, a także w protestanckiej Europie.
Niektóre badania wykazują korelację między średnim krajowym poziomem IQ i ateizmem, podczas gdy inne poddają w wątpliwość te relacje, podkreślając, że korelacje są wynikiem złożonego szeregu czynników społecznych, ekonomicznych i historycznych, które współdziałają z religią i IQ na różne sposoby.
Na przykład kraje słabiej rozwinięte i biedniejsze są bardziej religijne być może dlatego, że religie odgrywać będą w nich bardziej aktywną rolę społeczną, moralną i kulturalną. Religie w krajach bogatych mają natomiast bardziej specyficzną moralną i duchową rolę.
Istnieje wiele innych powodów, dla których ludzie podejmują decyzję, aby nie wierzyć w Boga i byłoby błędem interpretowanie wierzących jak bezrefleksyjnych głupców o ubogim myśleniu. Badania z Gervais i Norenzayan zwracają jedynie wagę na zaskakujące aspekty ludzkiej psychologii.
