5 nieoczywistych ciekawostek na temat wiewiórek
Dzisiaj porozmawiamy o małych, rudych gryzoniach, które doskonale znamy z naszych lasów i parków. Pierwszą, ale za to podwójną ciekawostką jest to, że na Mazowszu na wiewiórki mówi się Basia i takim słowem się je przywołuje „Basia, Basia, Basia!”.
Dlaczego ta ciekawostka jest podwójna? Jeśli nie jesteś z Mazowsza, to już wiesz, że na Mazowszu tak się mówi, a jeśli jesteś z Mazowsza, to musisz wiedzieć, że gdzie indziej tak się nie mówi. Co równie ważne, wiewiórki wcale nie muszą być rude, ale żeby nie zrobiło się zbyt trudno, to zacznijmy od początku…
1. Kojarzycie znaną serię filmów Alvin i wiewiórki? Tajemnicą jest to, że to wcale nie były wiewiórki!
Źródło: Alvin and the Chipmunks z wytwórni 20th Century Fox.
Mamy tutaj bardzo ciekawy przypadek tłumaczenia użytkowego. Wiadomo, że tytuły filmów często różnią się od siebie w różnych wersjach językowych i tak samo jest w tym przypadku. Gdyby tłumaczenie było w stu procentach wierne, to film nazywałby się Alvin i pręgowce.
Brzmi obco, dziwnie i niewesoło? No właśnie. W Stanach Zjednoczonych pręgowce są bardzo powszechnymi, sympatycznymi i lubianymi zwierzątkami. W dodatku w języku angielskim nazywają się chipmunk (czyt. czipmank), co samo w sobie jest po prostu słodkie.
Ze względu na brak pręgowców w Polsce samo słowo pręgowiec absolutnie nic by nam nie powiedziało, więc tłumacze zdecydowali się na zmianę na najbliżej spokrewnione i powszechnie znane nam z naszych podwórek zwierzę. Tym sposobem padło na wiewiórki.
Same pręgowce należą do zupełnie innej podrodziny (xerinae) niż wiewiórki (sciurinae). Widzimy więc, jak znacząca jest to zmiana, a mimo to, mało kto to w ogóle zauważył.
2. Jesteśmy przyzwyczajeni do rudych wiewiórek, ale są też inne
Kiedy mówimy o wiewiórkach od razu mamy przed oczami obraz rudego, małego gryzonia z puszystym ogonem. Właśnie takie wiewiórki najczęściej widujemy i właśnie dlatego tak nam się kojarzą. Istnieją też inne gatunki wiewiórek, które są bardziej popularne w innych krajach i na innych kontynentach.
W Ameryce Północnej najczęściej występującymi wiewiórkami są wiewiórki w kolorze szarym i czarnym, i tamtejszym mieszkańcom słowo wiewiórka właśnie z takim zwierzaczkiem się skojarzy. Co ciekawe, nasze polskie wiewiórki pospolite występują w dwóch ubarwieniach. Jedno jest bardziej rude, a drugie bardziej brunatne. Wiewiórki o różnej maści mogą urodzić się nawet w tym samym miocie.
3. Problem z szarymi wiewiórkami w Polsce
Wiemy, że w Polsce występuje wiewiórka pospolita (sciurus vulgaris), która jest ruda lub brunatna. W Stanach mamy wiewiórki szare (sciurus carolinensis), które są szare lub czarne. Łatwo je rozróżnić po samym kolorze i kiedy tylko zobaczymy ciemną wiewiórkę, to od razu wiemy, z czym mamy do czynienia. A mamy do czynienia z niezwykle groźnym osobnikiem.
Szare wiewiórki, które przez ludzi zostały zaciągnięte z Ameryki do Europy, nie są groźne dla nas, ale są wielkim wrogiem naszych rudych gryzoni. Amerykańskie gryzonie są większe i silniejsze, co sprawia, że z łatwością przejmują terytoria słabszych osobników. Szare wiewiórki przenoszą też bardzo niebezpiecznego wirusa (squirrel parapoxvirus), który jest śmiertelny dla naszych wiewiórek pospolitych.
No i przede wszystkim szare wiewiórki wyjadają większość dostępnego na danym obszarze pokarmu, a także kradną go z kryjówek naszych wiewiórek. To bardzo nieładna gra, która jest prawdziwym zagrożeniem dla całych populacji.
Wiewiórki szare w naszym kraju są zjawiskiem bardzo ciekawym i widowiskowym, ale niestety też śmiertelnie niebezpiecznym dla rudych, sympatycznych gryzoni. Jeśli nic z tym nie zrobimy, rude prawdopodobnie znikną całkowicie.
Wiewiórki pospolite muszą unikać też kun i ptaków drapieżnych, które chętnie na nie polują. Nie mają więc takiego całkiem łatwego, usłanego orzechami życia.
4. Gdzie mieszkają wiewiórki? To nie takie proste!
Gdzie mieszka wiewiórka? Najbardziej oczywista odpowiedź to dziupla w drzewie, ale… Czy dziuple to nie miejsce zamieszkania ptaków? Dokładnie tak – wiewiórki mieszkają w dziuplach opuszczonych przez ptaki, ale nie tylko tam. Mogą zajmować też opuszczone ptasie gniazda! Jeśli takie znajdą, to dobudowują sobie dla wygody daszek i wiewiórczy dom jest gotowy.
Gniazdo wiewiórki.
W skrajnych przypadkach, kiedy już naprawdę nie ma miejsca, które można by było zająć, wiewiórki same zaczynają budować gniazda. Ważne jest to, że każde z wymienionych miejsc wiewiórki uszczelniają trawą i wykładają mchem, żeby utrzymywały odpowiednie warunki. Jest to ważne szczególnie w zimie, kiedy na zewnątrz może być naprawdę bardzo mroźno.
Ważne w tym punkcie jest też to, że wiewiórki nie zapadają w sen zimowy. Rzeczywiście bardzo rzadko wychodzą z gniazd w trakcie zimowych miesięcy, ale to tylko dlatego, że na zewnątrz nie ma nic do jedzenia, a w gnieździe nie dość, że mają odpowiedni zapas pożywienia, to w dodatku jest sucho i ciepło – po co więc się wietrzyć.
Czasem zdarza się też, że wiewiórki mieszkają w norkach w ziemi, w szczególności wśród korzeni. Jest to bardzo rzadki widok, jednak i taki może się zdarzyć.
5. Mnogość rodzin i rodzajów wiewiórkowatych wprost oszałamia
Wiewiórki to nie tylko wiewiórki! Cała wielka rodzina tych gryzoni to wiewiórkowate. Tutaj występuje aż pięć dużych podrodzin i wiele, wiele plemion, rodzajów i gatunków. Opisane dzisiaj wiewiórki pospolite i szare są częścią podrodziny sciurinae – wiewiórki. Ale! Ta podrodzina dzieli się na dwa plemiona. Jednym z nich są wiewiórki, a drugim polatuchy!
W tym plemieniu wiewiórkowatych występują aż 42 gatunki gryzoni, które są podobne do naszych wiewiórek i w dodatku dzięki luźnym fałdom skóry potrafią latać lotem ślizgowym. Stąd nazwa: polatuchy, bo lubią sobie polatać.
Polatucha filipińska w trakcie lotu ślizgowego.
Najbardziej znany latający ssak – lotopałanka, należy do innej rodziny zwierząt i z wiewiórkami nie jest jakoś szczególnie spokrewniony.
Inną podrodziną wiewiórkowatych będą callosciurinae – wiewiórczaki, wśród których znajdziemy takie zwierzęta jak wiewiórczak, wiewiórnik, czy wiewiórniczek. To zwierzęta występujące w Azji.
Wiewiórniczek skromny z podrodziny wiewiórczaków.
Mamy też podrodzinę ratufinae – wiewióry. I tu znajdzie się piękna wiewióra czarna (ratufa bicolor) i inne wiewióry o pięknych, długich i smukłych ogonach.
Wiewióra dekańska z podrodziny wiewiór.
Znamy też podrodzinę xerinae – afrowiórki. Pomimo swej nazwy występują nie tylko w Afryce, ale również w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W tej podrodzinie znajduje się między innymi plemię świstaków (starsze polskie nazwy to suseł i świszcz).
Afrowiórki namibijskie z podrodziny afrowiórek.
Ostatnią jest podrodzina sciurillinae – tropikowiórki, a jedynym jej przedstawicielem jest tropikowiórka karłowata. Jak dotąd jej występowanie stwierdzono jedynie w kilku miejscach w amazońskiej dżungli i nigdzie indziej na świecie, co sprawia, że jest zwierzęciem bardzo rzadkim, wyjątkowym i jak dotąd nie dysponujemy nawet zdjęciami tego gatunku.
