Wydaje ci się, że nie masz seksistowskich poglądów? Jesteś w błędzie.
„Słowa mojego lekarza nadal tkwiły mi w głowie, gdy nagle dotarło do mnie, że wciskam ostro hamulec, aby uniknąć kolizji z pojazdem przede mną. Tamten kierowca zahamował nagle wywołując niebezpieczną sytuację na drodze. Nerwowa sytuacja, ale trzeba jechać dalej, zawieźć dziecko do niani.”
A teraz zastanówmy się nad tą historią. Czy wyobrażaliście sobie lekarza jako mężczyznę? Zły kierowca był kobietą? A co z nianią i (oczywiście) narratorem? Również kobiety? Jeśli tak, to właśnie doświadczyliście nieświadomej stronniczości płci.
Nie jesteście jednak w tym sami. Nawet wszechmogąca wyszukiwarka grafiki Google „myśli”, że 75% lekarzy to mężczyźni, podczas gdy w rzeczywistości w Polsce kobiety stanowią prawie trzy razy większą niż mężczyźni grupę wśród lekarzy i dentystów, a Wielkiej Brytanii stanowią połowę!
W efekcie Google został oskarżony o nieświadomą stronniczość płciową. Nic dziwnego jeśli ponad 79%menedżerów i inżynierów w firmie to mężczyźni. Apple, Facebook, Twitter i Yahoo nie pozostają w tyle.
Czym dokładnie są nieświadome uprzedzenia ze względu na płeć i dlaczego je mamy?
Nieświadomy lub niejawny, stronniczy osąd powstaje poza naszą kontrolą i świadomością. Jest automatyczny i odzwierciedla skojarzenia jakie nabywamy dorastając w danym środowisku i kulturze.
Nieświadome uprzedzenia są wynikiem rozwijania przez nasze umysły mentalnych skrótów psychicznych, które pozwalają nam sprawnie poruszać się w zawiłościach rzeczywistości. Często są adaptacją ewolucyjną.
Przykładowo automatycznie preferujemy kwiaty a nie owady – to chroni nas przed ukąszeniem. To normalna preferencja dla większości ludzi. Badania ukrytej asocjacji pokazują również, że preferujemy młodych zamiast starych, białych zamiast czarny i heteroseksualnych nad homoseksualnych.
A co z nieświadomymi uprzedzeniami związanymi z płcią?
Możecie być zaskoczeni ale badania sugerują, że konsekwentnie i niejawnie preferujemy kobiety nad mężczyzn i matki nad ojców. Jest to podobne do efektu WAW (“women-are-wonderful”), którzy każe nam stereotypowo postrzegać kobiety pozytywnie, jako osoby bardziej pomocne, miłe i delikatne.
Efekt ten jednak znika, a nawet zupełnie się odwraca w momencie, gdy kobiety wkraczają w „męską domenę” lub w inny sposób kwestionują stereotypowe oczekiwania.
Na przykład, ludzie domyślnie oraz jawnie preferują męskie a nie kobiece kierownictwo, mężczyzn liderów i nie feministyczne kobiety nad feministki.
Domniemana pro-kobieca preferencja również odwraca się (u mężczyzn), kiedy spodziewają się oni interakcji z kobietą pełniącą nadrzędną względem nich funkcję, w przeciwieństwie do kontaktu z paniami zajmującymi równą lub podporządkowaną pozycję.
A co z podświadomym preferowaniem mężczyzn?
Czy oni też są “wspaniali”? Jak w przypadku kobiet to również zależy od sytuacji.
Kobiety niejawnie preferują postawy od egalitarnych do seksistowskich oraz „typowych” mężczyzn, podczas gdy mężczyźni preferują ten sam typ egalitarnego mężczyzny w mniejszym stopniu.
Mężczyźni, pracownicy sektora publicznego i prywatnego, wykazują nieznaczną niejawną preferencję w stronę mężczyzny “domowego” (przejmującego część kobiecych obowiązków) ponad typ męskiego biznesmena.
W dalszym ciągu jednak tradycyjni mężczyźni preferowani są w autorytarnych lub kierowniczych rolach.
Co możemy z tym zrobić?
Dlaczego to jest ważne i co możemy z tym zrobić? Nieświadome nastawienie jest szczególnie problematyczne w świecie pracy i edukacji. Nawet w rzekomo obiektywnym otoczeniu akademickim, mężczyźni ubiegający się o stanowisko kierownika laboratorium (w prowadzonym eksperymencie) byli częściej zatrudnieni i oferowano im więcej pieniędzy, gdy mieli na imię “John” w przeciwieństwie do “Jennifer” – pomimo identycznych CV.
Gdy kobiety zostają matkami nagle są postrzegane jako mniej kompetentni pracownicy – efekt, który nie wpływa na postrzeganie mężczyzn, gdy stają się ojcami.
Nieświadome preferencje ograniczają perspektywy zawodowe
Pierwszym krokiem do radzenia sobie z tym jest świadomość problemu. Charakter naszych procesów poznawczych i myślenia powoduje, że każdy z nas jest narażony na różne podświadome uprzedzenia i każdy może stać się ich podmiotem.
Przykładowo w trakcie eksperymentu wykazano, że mężczyźni wykonując test na wrażliwość społeczną (dekodowanie niewerbalnych sygnałów), osiągają gorsze wyniki jeśli powiedziano im, że test ocenia wrażliwość społeczną. Mężczyźni, którzy zostali poinformowani, że test bada zdolności przetwarzania informacji nie wypadali gorzej od pań.
Zdawanie sobie sprawy z własnych nieświadomych błędów może pomóc. Jednakże walka z nimi wymaga motywacji. Dlatego anonimowe procesy rekrutacyjne, mentoring, staranne zarządzanie środowiskiem współpracowników i szkolenia mogą być pomocne.
Jednakże nieświadome preferencje mają swoje korzenie w świecie społecznym, w którym żyjemy, uczymy się skojarzenia ról z płcią, widząc świat wokół nas – najlepszą drogą do zminimalizowania tych skojarzeń jest przez dostarczenie alternatywnych wzorców.
Można to osiągnąć poprzez zachęcanie do równego udziału kobiet i mężczyzn w całej gamie tradycyjnych ról społecznych. Gdyby wszyscy lekarze, kierowcy, nianie i światowi liderzy byli po równo mężczyznami i kobietami widząc to w mediach i naokoło siebie z biegiem czasu być może zmierzali byśmy w kierunku wyrównywania utajonych skojarzeń. W międzyczasie musimy uświadomić sobie naszą nieświadomość aby być bardziej odpornym na jej zagrywki.
